Noktalama işaretleri, yazılı dilde anlamı netleştirmek, cümleleri ayırmak ve okuyucuya metnin akışını doğru bir şekilde anlaması için rehberlik etmek amacıyla kullanılan sembollerdir. İngilizce dilbilgisinde noktalama işaretleri, cümle yapısını, tonlamayı ve metnin genel okunabilirliğini doğrudan etkiler. Doğru noktalama, yazılı iletişimin etkinliğini büyük ölçüde artırır ve yanlış kullanıldığında anlam karışıklıklarına yol açabilir. Noktalama işaretleri, cümlelerin başlangıcını ve bitişini, duraklamaları, vurguları, alıntıları ve listelemeleri belirtmek için kullanılır. Bu bölüm, İngilizcedeki temel noktalama işaretlerini ve bunların doğru kullanımını detaylı bir şekilde ele alacaktır.
İngilizcede yaygın olarak kullanılan noktalama işaretleri arasında virgül, nokta, noktalı virgül, iki nokta üst üste, soru işareti, ünlem işareti, tırnak işaretleri, kesme işaretleri, parantezler, tireler, kısa çizgiler, köşeli parantezler, eğik çizgiler ve üç nokta bulunur. Her bir işaretin belirli bir işlevi ve kullanım kuralı vardır. Bu kurallara hakim olmak, hem doğru ve etkili yazılı iletişim kurmak hem de başkalarının yazdıklarını doğru bir şekilde yorumlamak için hayati öneme sahiptir. Noktalama işaretleri, sadece dilbilgisel bir gereklilik olmanın ötesinde, yazarın okuyucuya iletmek istediği tonu ve duyguyu da yansıtabilir.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Makale içerisindeki başlıklara tıklayarak o konunun ayrıntılı konu anlatım sayfasına gidebilirsiniz.
Virgül, Nokta, Noktalı Virgül, İki Nokta (Comma, Period, Semicolon, Colon)
Bu temel noktalama işaretleri, İngilizce yazımda en sık kullanılan ve anlamı doğrudan etkileyen unsurlardır. Virgül (comma) , cümle içinde kısa duraklamaları, liste elemanlarını ayırmak, yan cümleleri ana cümleden ayırmak ve bazı bağlaçlardan önce kullanılmak gibi çeşitli işlevlere sahiptir. Yanlış virgül kullanımı, cümlenin anlamını değiştirebilir veya kafa karışıklığına yol açabilir. Nokta (period) , İngilizcede bir declarative (bildiren) cümlenin, imperative (emir veren) cümlenin veya kısaltmaların sonunda kullanılır. Cümlenin tamamlandığını ve yeni bir düşüncenin başlayacağını gösterir.
Noktalı virgül (semicolon) , iki bağımsız cümlenin birbirine anlamca bağlı olduğunu ancak ayrı ayrı durabileceklerini göstermek için kullanılır. Ayrıca, karmaşık listelerde öğeleri ayırmak için de tercih edilebilir. Noktalı virgül, virgül ve nokta arasında bir duraklama şiddetine sahiptir ve daha güçlü bir bağlantı kurar. İki nokta (colon) ise genellikle bir liste, açıklama, örnek veya alıntıdan önce kullanılır. Kendisinden sonra gelen bilginin, kendisinden önceki ifadeyi açıklayacağını veya detaylandıracağını belirtir. Bu işaretlerin her biri, yazılı metinlerin netliğini ve yapısını sağlamada kritik bir role sahiptir.
Soru ve Ünlem İşaretleri (Question and Exclamation Marks)
Soru işareti (question mark) , İngilizcede doğrudan soruların sonunda kullanılır. Bir cümlenin soru olduğunu ve bir cevap beklendiğini gösterir. Dolaylı soruların sonunda ise soru işareti kullanılmaz, nokta kullanılır. Soru işaretinin doğru kullanımı, yazılı iletişimde bir ifadenin sorgulayıcı doğasını net bir şekilde belirtmek için hayati öneme sahiptir.
Ünlem işareti (exclamation mark) ise şaşkınlık, heyecan, öfke, sevinç gibi güçlü duyguları ifade eden cümlelerin veya ifadelerin sonunda kullanılır. Ayrıca emir cümlelerinde veya dikkat çekmek istenen durumlarda da kullanılabilir. Aşırı ünlem işareti kullanımı, metnin ciddiyetini azaltabilir veya okuyucu üzerinde olumsuz bir etki yaratabilir, bu nedenle dengeli ve yerinde kullanımı önemlidir. Her iki işaret de, metne duygu ve ton katmada kilit rol oynar.
Tırnak İşaretleri ve Kesme İşaretleri (Quotation Marks and Apostrophes)
Tırnak işaretleri (quotation marks) , İngilizcede genellikle doğrudan alıntıları belirtmek için kullanılır. Birinin söylediği veya yazdığı kelimeleri olduğu gibi aktarırken çift tırnak (“) kullanılır. Tek tırnak (‘) ise genellikle alıntı içindeki alıntılar veya bazı Britanya İngilizcesi kullanımlarında tercih edilebilir. Tırnak işaretleri ayrıca, bir kelimenin özel bir anlamda kullanıldığını belirtmek, bir kitabın veya makalenin başlığını vurgulamak veya alaycı bir tonu ifade etmek için de kullanılabilir.
Kesme işaretleri (apostrophes) ise temelde iki ana amaca hizmet eder: iyelik belirtmek ve kısaltmaları oluşturmak. İyelik belirtirken, tekil isimlerin sonuna ‘s eklenirken (örneğin, John’s book ), çoğul isimlerin sonuna sadece ‘ eklenir (örneğin, students’ desks ). Kısaltmalarda ise, bir veya daha fazla harfin atlandığını göstermek için kullanılır (örneğin, don’t yerine do not , it’s yerine it is ). Kesme işaretinin yanlış kullanımı, özellikle iyelik ve kısaltmalar arasındaki farkı bilmemek yaygın hatalara yol açabilir. Bu iki işaret, yazılı metinlerin netliğini ve dilbilgisel doğruluğunu sağlamak için dikkatli kullanılmalıdır.
Parantezler, Tireler, Kısa Çizgiler (Parentheses, Dashes, Hyphens)
Bu üç noktalama işareti, cümle içinde ek bilgi vermek, bağlantı kurmak veya kelimeleri birleştirmek için kullanılır ve her birinin kendine özgü işlevleri vardır.
Parantezler (parentheses) , genellikle ana cümlenin akışını kesmeden ek bilgi, açıklama, örnek veya dipnot sunmak için kullanılır. Parantez içine alınan bilgiler genellikle ana cümlenin anlamı için gerekli değildir, ancak onu zenginleştirir. Örneğin, bir yazarın doğum ve ölüm tarihleri, bir kısaltmanın tam hali veya ek bir yorum parantez içinde verilebilir.
Tireler (dashes) , İngilizcede genellikle iki farklı türde bulunur: em dash (-) ve en dash (-). Em dash , genellikle daha uzun bir duraklamayı, vurguyu veya ani bir düşünce değişikliğini belirtmek için kullanılır. Virgül veya parantezden daha güçlü bir ayrım yaratır ve dikkat çekmek istenen bir bilgiyi ayırmak için idealdir. Örneğin, bir listenin özetini sunmadan önce veya bir yan cümleyi vurgulamak için kullanılabilir. En dash ise genellikle sayı aralıklarını (örneğin, 1990-2000), mesafeleri (örneğin, New York-London uçuşu) veya ilişkileri (örneğin, anne-oğul ilişkisi) belirtmek için kullanılır. Em dash’e göre daha kısadır ve genellikle bir “ila” veya “arası” anlamı taşır.
Kısa çizgiler (hyphens) ise kelimeleri birleştirmek için kullanılır. Genellikle bileşik kelimeler oluştururken (örneğin, well-known , full-time ), sayıları yazarken (örneğin, twenty-five ) veya hecelere ayırırken (kelime satır sonuna sığmadığında) kullanılır. Kısa çizgi, bileşik sıfatlar oluşturmada özellikle önemlidir, çünkü kelimelerin birlikte tek bir anlam taşıdığını gösterir. Örneğin, “a man-eating shark” (insan yiyen köpek balığı) ile “a man eating shark” (köpek balığı yiyen adam) arasındaki anlam farkı, kısa çizginin önemini vurgular.
Köşeli Parantezler, Eğik Çizgiler, Üç Nokta (Brackets, Slashes, Ellipses)
Bu noktalama işaretleri, daha spesifik durumlar için kullanılır ve genellikle metin içinde düzeltmeler, alternatifler veya kesintiler belirtmek için tercih edilir. Doğru kullanımları, yazılı metinlerin orijinalliğini korurken aynı zamanda netlik sağlamak açısından önemlidir.
Köşeli Parantezler (Brackets)
Köşeli parantezler ([ ]) , İngilizcede genellikle alıntılanan metinlerde değişiklik veya ekleme yapmak için kullanılır. Alıntılanan bir metinde açıklama, düzeltme veya bağlam sağlamak amacıyla yazarın kendisi tarafından yapılan eklemeleri belirtir. Bu, alıntının orijinal anlamını değiştirmeden okuyucuya ek bilgi sunmanın bir yoludur. Örneğin, bir alıntıda eksik bir kelimeyi tamamlamak veya bir zamiri açıklamak için kullanılabilir. Ayrıca, akademik yazımda bazen iç içe parantezler gerektiğinde de (parantez içinde parantez) köşeli parantezler kullanılabilir.
Eğik Çizgiler (Slashes)
Eğik çizgiler (/) , İngilizcede çeşitli amaçlar için kullanılır. En yaygın kullanımlarından biri, “veya” anlamında alternatifleri belirtmektir (örneğin, he/she , and/or ). Ayrıca, bazı kısaltmalarda (örneğin, N/A – Not Applicable), kesirlerde (örneğin, 1/2 ) ve bazı adres ve dosya yollarında da kullanılır (örneğin, http://www.example.com/page.html ). Şiirde ise genellikle bir satır sonunu belirtmek için kullanılırken, okuyucunun aynı satırda devam etmesi gerektiğini ifade eder. Eğik çizginin kullanımı, metni daha kısa ve öz hale getirebilir, ancak aşırı kullanımı okunaklılığı azaltabilir.
Üç Nokta (Ellipses)
Üç nokta (…) , İngilizcede genellikle bir metinden kelimelerin, cümlelerin veya pasajların atlandığını belirtmek için kullanılır. Alıntılarda, yazarın orijinal metnin bir kısmını çıkardığını göstermek amacıyla kullanılır. Üç nokta, okuyucuya metnin devamının olduğunu veya bir duraklama, sessizlik veya kesinti olduğunu da belirtebilir. Özellikle diyaloglarda, bir karakterin konuşmasının kesildiğini veya düşüncelerinin dağıldığını ifade etmek için kullanılabilir. Ancak, alıntıdan kelime çıkarırken orijinal anlamın bozulmadığından emin olmak önemlidir.
Noktalama İşaretleri Tablosu
Aşağıdaki tablo, İngilizcedeki yaygın noktalama işaretlerini, adlarını, sembollerini ve temel kullanımlarını özetlemektedir:
| Noktalama İşareti | İngilizce Adı | Sembol | Temel Kullanım Alanları |
|---|---|---|---|
| Nokta | Period / Full Stop | . | Cümlenin sonu, kısaltmalar. |
| Virgül | Comma | , | Listeleri ayırma, yan cümleleri ayırma, giriş ifadeleri. |
| Soru İşareti | Question Mark | ? | Doğrudan soruların sonu. |
| Ünlem İşareti | Exclamation Mark | ! | Güçlü duygular, emirler. |
| Noktalı Virgül | Semicolon | ; | Bağımsız ama ilişkili cümleleri birleştirme, karmaşık listeler. |
| İki Nokta | Colon | : | Liste öncesi, açıklama, alıntı. |
| Tırnak İşaretleri | Quotation Marks | ” ” / ‘ ‘ | Doğrudan alıntılar, özel anlamlı kelimeler. |
| Kesme İşareti | Apostrophe | ‘ | İyelik belirtme, kısaltmalar. |
| Parantezler | Parentheses | ( ) | Ek bilgi, açıklama. |
| Tire (Em Dash) | Em Dash | – | Vurgu, ani düşünce değişikliği. |
| Tire (En Dash) | En Dash | – | Sayı aralıkları, mesafeler. |
| Kısa Çizgi | Hyphen | – | Bileşik kelimeler, heceleme. |
| Köşeli Parantezler | Brackets | [ ] | Alıntı içindeki eklemeler/düzeltmeler. |
| Eğik Çizgi | Slash | / | Alternatifler, kısaltmalar, kesirler. |
| Üç Nokta | Ellipses | … | Metinden atlama, duraklama. |
Noktalama İşaretleri ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
İngilizce dilbilgisinde noktalama işaretlerinin doğru kullanımı, yazılı iletişimin netliği ve profesyonelliği açısından hayati öneme sahiptir. Ancak, özellikle ana dili İngilizce olmayan öğrenciler için bu kurallar karmaşık ve kafa karıştırıcı olabilir. Pek çok öğrencinin sıkça yaptığı bazı hatalar vardır ki, bu hatalar anlam kaymalarına veya metnin yanlış yorumlanmasına yol açabilir. İşte İngilizcede noktalama işaretleri ile ilgili en sık yapılan hatalar ve bunlardan nasıl kaçınılacağı:
- Virgülün Yanlış Kullanımı (Comma Splice): Bu, iki bağımsız cümlenin (yani kendi başlarına tam bir cümle olabilecek ifadelerin) yalnızca bir virgül ile bağlanması hatasıdır. Doğrusu, bu tür cümleleri bir noktalı virgül (semicolon), bir bağlaç (and, but, or, so vb. gibi) ile virgül veya ayrı iki cümle olarak nokta ile ayırmaktır.
Yanlış: “The weather was cold, I decided to stay home.”
Doğru: “The weather was cold; I decided to stay home.” (Noktalı virgül ile)
Doğru: “The weather was cold, so I decided to stay home.” (Bağlaç ve virgül ile)
Doğru: “The weather was cold. I decided to stay home.” (Ayrı iki cümle) - Noktalı Virgül (Semicolon) ve İki Noktanın (Colon) Karıştırılması: Bu iki işaretin kullanım alanları bazen birbirine benzese de, temel farkları vardır. Noktalı virgül , genellikle birbirine yakın anlamlı veya ilişkili olan iki bağımsız cümleyi ayırmak için kullanılır. Ayrıca, virgüller içeren karmaşık listelerde öğeleri ayırmak için de kullanılabilir. İki nokta ise genellikle bir liste, bir açıklama, bir örnek veya doğrudan bir alıntıdan önce gelir. İki noktadan sonra gelen kısım, önceki ifadeyi destekler veya detaylandırır.
Yanlış: “I need to buy groceries: milk, bread, and eggs; I also need to go to the bank.” (Burada iki nokta yanlış, noktalı virgül olmalıydı.)
Doğru (Noktalı Virgül): “The meeting was productive; we discussed several new strategies.”
Doğru (İki Nokta): “She had one goal in mind: to finish her novel by the end of the year.” - Apostrof Hatası (Apostrophe Errors): Apostrof (kesme işareti), sahiplik belirtmek (‘s), kısaltma yapmak (it’s = it is) ve bazı durumlarda çoğul eki yerine kullanılmaması gereken durumlarda kullanılır. En yaygın hatalardan biri, çoğul isimleri apostrof ile bitirmektir (örn. “apples'” yerine “apples”). Bir diğer yaygın hata ise “its” (iyelik zamiri) ile “it’s” (it is kısaltması) arasındaki farkı karıştırmaktır.
Yanlış: “The dog’s are playing.” (Burada çoğul belirtmek için apostrof kullanılmış.)
Doğru: “The dogs are playing.”
Doğru (Sahiplik): “The dog’s toy is broken.” (Köpeğin oyuncağı)
Doğru (Kısaltma): “It’s a beautiful day.” (It is a beautiful day.) - Tırnak İşareti ve Diğer Noktalama İşaretlerinin Konumu: Özellikle Amerikan İngilizcesinde tırnak işaretinin sonundaki noktalama işaretlerinin (nokta, virgül, soru işareti, ünlem işareti) tırnak içinde mi yoksa dışında mı olacağı konusunda sıklıkla hata yapılır. Amerikan İngilizcesinde genel kural, noktaların ve virgüllerin daima kapanış tırnak işaretinin içinde olmasıdır. Soru ve ünlem işaretleri ise, eğer sorunun/ünlemin tamamı alıntıya aitse tırnak içinde, değilse tırnak dışında yer alır. İngiliz İngilizcesi’nde ise bu kural biraz daha farklıdır ve noktalama işaretleri alıntının mantıksal bir parçasıysa tırnak içine, değilse tırnak dışına konulur.
Doğru (Amerikan İngilizcesi): She said, “I’m tired.”
Yanlış (Amerikan İngilizcesi): She said, “I’m tired”.
Doğru (Amerikan İngilizcesi – Alıntı soru): He asked, “Are you coming?”
Doğru (Amerikan İngilizcesi – Cümlenin sorusu): Did he say, “I’m going”? - Koşucu Cümleler (Run-on Sentences): Koşucu cümleler, iki veya daha fazla bağımsız cümlenin herhangi bir noktalama işareti veya uygun bir bağlaç olmaksızın birbirine bağlanmasıyla oluşur. Bu, okuyucunun nerede duraklaması gerektiğini veya cümlelerin nerede bittiğini anlamasını zorlaştırır, bu da anlam karışıklığına yol açar.
Yanlış: “I went to the store I bought some milk.”
Doğru: “I went to the store. I bought some milk.” (Ayrı cümleler)
Doğru: “I went to the store, and I bought some milk.” (Bağlaç ile)
Doğru: “I went to the store; I bought some milk.” (Noktalı virgül ile) - Gereksiz Virgül Kullanımı: Bazı durumlarda öğrenciler, cümleleri gereğinden fazla virgülle ayırarak okuma akışını bozabilirler. Özellikle özne ile yüklem arasına veya kısa ve net bir cümlede gereksiz yere virgül konulmamalıdır.
Yanlış: “The student, who studied hard, passed the exam.” (Burada “who studied hard” temel cümleyi bölen gereksiz bir virgül yaratabilir, eğer ifade cümlenin anlamı için zorunluysa virgül kullanılmaz.)
Doğru: “The student who studied hard passed the exam.” (Eğer “who studied hard” tanımlayıcı bir yan cümlecikse)
Doğru: “My sister, who lives in London, visited us.” (Eğer “who lives in London” ek bilgi veren ve kaldırılabilen bir yan cümlecikse virgül kullanılır.)
Bu yaygın hatalardan kaçınmak için, noktalama kurallarını dikkatlice öğrenmek, bol bol pratik yapmak ve yazılan metinleri tekrar gözden geçirmek önemlidir. Şüpheye düştüğünüzde, güvenilir dilbilgisi kaynaklarına başvurmak veya ana dili İngilizce olan birinden yardım almak en iyisidir.
Noktalama İşaretleri ile İlgili Örnek Cümleler
- The boy shouted, ” Watch out for the car! “!
Oğlan bağırdı, ” Arabaya dikkat et! ” ! - She said, “I’m going to the store,” and then she left ..
O, “Markete gidiyorum,” dedi ve sonra gitti . . - The dog, a golden retriever , loves to play fetch..
Köpek, bir golden retriever , yakalamaca oynamayı sever. . - I have three favorite colors: blue, green, and purple ..
Üç favori rengim var: mavi, yeşil ve mor . . - He asked, ” Are you coming with us ?”?
O sordu, ” Bizimle geliyor musun ?” ? - The book was a great success; it sold millions of copies ..
Kitap büyük bir başarıydı; milyonlarca sattı . . - We need to buy milk, eggs, and bread ..
Süt, yumurta ve ekmek almamız gerekiyor. . - Her favorite quote is: ” Be yourself; everyone else is already taken .”.
Onun favori alıntısı şudur: ” Kendin ol; diğer herkes zaten kapılmış durumda .” . - The meeting is scheduled for 9:00 a.m. on Monday .
Toplantı Pazartesi sabah 9:00’a planlandı. - “I don’t know,” she whispered, ” I’m just so confused .”.
“Bilmiyorum,” diye fısıldadı, ” Sadece çok şaşkınım .” . - The company’s policy states: “No refunds after 30 days.” .
Şirket politikası şunu belirtiyor: “30 gün sonra iade yok.” . - He lost his keys, his wallet, and his phone ..
Anahtarlarını, cüzdanını ve telefonunu kaybetti. . - The new restaurant is fantastic! You should really try it ..
Yeni restoran harika! Gerçekten denemelisin . . - She was born on July 4, 1990 ..
O, 4 Temmuz 1990’da doğdu. . - “To be or not to be, that is the question .” [from Hamlet].
“Olmak ya da olmamak, işte bütün mesele bu .” [Hamlet’ten] .