İngilizcede olumsuz cümle kurmak, fiilin türüne ve cümlenin zamanına göre farklılık gösterir. Ancak temel prensip, genellikle bir yardımcı fiil (auxiliary verb) ve “not” kelimesinin birleşimini kullanmaktır. Bu bölüm, olumsuz cümle yapılarının nasıl oluşturulduğunu ve bu süreçte yardımcı fiillerin kritik rolünü detaylı bir şekilde açıklayacaktır.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Olumsuz Cümlelerin Temel Yapısı
İngilizcede bir cümleyi olumsuz hale getirmek için genellikle fiilden önce “not” kelimesini kullanırız. Ancak bu “not” kelimesi, ana fiilin önüne tek başına gelmez. Bunun yerine, cümleye bir yardımcı fiil (auxiliary verb) eklenir ve “not” kelimesi bu yardımcı fiilden sonra gelir. Bu temel yapı, İngilizce olumsuz cümlelerin anlaşılmasında kilit rol oynar.
Genel olumsuz cümle yapısı şu şekildedir: Özne + Yardımcı Fiil + not + Ana Fiil (yalın halde) + Cümlenin Geri Kalanı . Bu yapı, cümlenin anlamına “değil”, “yapmaz”, “etmez” gibi olumsuzluk anlamları katar.
Örneğin, “I speak English.” (İngilizce konuşurum.) gibi olumlu bir cümleyi olumsuz yapmak istediğimizde, bu kuralı uygularız. Geniş zamanlı bu cümlede gizli bir “do” yardımcı fiili bulunur. Bu yüzden olumsuz hali: “I do not speak English.” (İngilizce konuşmam.) şeklinde olur. Burada “do” yardımcı fiil, “not” olumsuzluk edatı ve “speak” ana fiildir.
Yardımcı Fiillerin Rolü
Yardımcı fiiller, İngilizce dilbilgisinin önemli bir parçasıdır ve ana fiilin anlamını destekleyerek cümlenin zamanını (tense), kipini (mood) veya çatısını (voice) belirlemeye yardımcı olurlar. Olumsuz cümleler kurarken bu fiillerin kullanımı vazgeçilmezdir. İngilizcede olumsuzluk oluştururken en sık kullanılan yardımcı fiiller ve görevleri şunlardır:
- Do/Does/Did: Bu yardımcı fiiller, genellikle geniş zaman (Simple Present) ve geçmiş zaman (Simple Past) cümlelerinde, ana fiil “be” fiili veya bir modal fiil olmadığında olumsuzluk ve soru cümleleri oluşturmak için kullanılır. “Do not”, “does not” veya “did not” şeklinde kullanılarak olumsuz anlam sağlarlar.
- Be (am/is/are/was/were): “Be” fiili, hem bir ana fiil olarak (durum, kimlik belirtirken) hem de şimdiki zaman (Present Continuous), geçmiş zaman (Past Continuous) gibi devam eden zamanlarda ve pasif çatılı (passive voice) cümlelerde yardımcı fiil olarak kullanılır. Bu durumlarda, “be” fiili doğrudan “not” kelimesini alarak olumsuzluğu ifade eder. Örneğin, “I am not going” veya “It was not done”.
- Have/Has/Had: Bu fiiller, Perfect zamanlarda (Present Perfect, Past Perfect, Future Perfect gibi) yardımcı fiil olarak görev yaparlar. Ana fiilin geçmiş zaman ortacı (past participle) formuyla birlikte kullanılarak bir eylemin tamamlandığını veya belli bir zamana kadar devam ettiğini belirtirler. Olumsuzlukları “have not”, “has not” veya “had not” şeklinde kurulur.
- Modal Fiiller (Can, Could, May, Might, Must, Shall, Should, Will, Would): Modal fiiller, kendi başlarına yardımcı fiil olarak kabul edilirler ve ana fiile yetenek, zorunluluk, olasılık, izin gibi ek anlamlar katarlar. Bu fiillerle olumsuz cümle kurarken, doğrudan kendilerinden sonra “not” kelimesi getirilir. Örneğin, “cannot”, “must not”, “should not”. Kısaltılmış formları da oldukça yaygındır (can’t, mustn’t, shouldn’t).
Yardımcı Fiillerle Olumsuz Yapılar: Detaylı İnceleme
İngilizcede bir cümleyi olumsuz yapmak için çeşitli yardımcı fiillerden faydalanırız. Hangi yardımcı fiilin kullanılacağı, cümlenin zamanına ve ana fiilin türüne göre değişiklik gösterir. Bu bölümde, İngilizcede en sık kullanılan yardımcı fiiller olan “do/does/did”, “be” ve “have/has/had” ile modal fiillerin olumsuz yapılarda nasıl kullanıldığını ve bu kullanımların inceliklerini ele alacağız.
Do/Does/Did ile Olumsuz Yapılar
Ana fiiliniz bir “be” fiili (am, is, are, was, were) veya bir modal fiil (can, must, will vb.) değilse, geniş zaman (Simple Present Tense) ve geçmiş zaman (Simple Past Tense) cümlelerini olumsuz yapmak için “do”, “does” veya “did” yardımcı fiillerini kullanırız. Bu yardımcı fiiller, “not” kelimesiyle birleşerek olumsuz anlamı oluşturur ve ana fiil her zaman yalın (base) formda kalır.
- Geniş Zaman (Simple Present): Bu zamanda olumsuzluk için “do not” (don’t) veya “does not” (doesn’t) kullanılır. “Does” fiili, sadece üçüncü tekil şahıslar (he, she, it) ve tekil isimler için kullanılırken, “do” diğer tüm özneler (I, you, we, they, çoğul isimler) için kullanılır. Ana fiil ise hiçbir takı almadan, her zaman yalın halde bulunur.
- I do not (don’t) like coffee.
( Kahve sevmem .) - You do not (don’t) live here.
(Sen burada yaşamıyorsun .) - He does not (doesn’t) play football.
(O, futbol oynamaz .) - She does not (doesn’t) work on Sundays.
(O, Pazar günleri çalışmaz .) - We do not (don’t) understand the question.
(Soruyu anlamıyoruz .)
- I do not (don’t) like coffee.
- Geçmiş Zaman (Simple Past): Geçmiş zamanda olumsuzluk için tüm öznelerle (I, you, he, she, it, we, they) birlikte “did not” (didn’t) kullanılır. Geniş zamanda olduğu gibi, bu yapıda da ana fiil yalın halde kalır. Geçmiş zamanı belirtmek için zaten “did” kullanıldığı için, ana fiilin -ed takısı almasına gerek kalmaz.
- We did not (didn’t) go to the party last night.
(Dün gece partiye gitmedik .) - He did not (didn’t) call me yesterday.
(O, beni dün aramadı .) - They did not (didn’t) finish their project on time.
(Onlar, projelerini zamanında bitiremediler .) - She did not (didn’t) visit her grandmother last weekend.
(Geçen hafta sonu büyükannesini ziyaret etmedi .)
- We did not (didn’t) go to the party last night.
“Be” Fiili ile Olumsuz Yapılar
“Be” fiili (am, is, are, was, were), İngilizcede hem bir yardımcı fiil hem de ana fiil olarak kullanılabilen özel bir fiildir. Bir cümlede “be” fiili ana fiil olarak (örneğin bir durum veya yer belirtirken) kullanılıyorsa ya da şimdiki zaman (Present Continuous) ve geçmiş zaman (Past Continuous) gibi devam eden zamanlarda yardımcı fiil olarak görev yapıyorsa, olumsuzluk için doğrudan “not” kelimesini alır. Bu durumda ek bir yardımcı fiile ihtiyaç duyulmaz.
- I am not happy about the situation.
(Durumdan memnun değilim .) - She is not (isn’t) studying for her exam right now.
(O, şu anda sınavı için çalışmıyor .) - They are not (aren’t) coming to the meeting.
(Onlar, toplantıya gelmiyorlar .) - He was not (wasn’t) at home when I called.
(Aradığımda o evde değildi .) - You were not (weren’t) listening to me.
(Beni dinlemiyordun .)
“Have/Has/Had” ile Olumsuz Yapılar (Perfect Zamanlar)
Perfect zamanlar (Present Perfect, Past Perfect, Future Perfect gibi) genellikle “have”, “has” veya “had” yardımcı fiilleriyle oluşturulur. Bu fiiller, ana fiilin geçmiş zaman ortacı (past participle) formuyla birlikte kullanılır. Bu zamanlarda olumsuzluk yapmak için, “have/has/had” fiillerinden hemen sonra “not” kelimesi getirilir. Kısaltılmış formlar günlük dilde yaygın olarak kullanılır.
- Present Perfect Tense: “have not” (haven’t) veya “has not” (hasn’t) kullanılır. “Has” üçüncü tekil şahıslar için, “have” ise diğer özneler için kullanılır.
- I have not (haven’t) finished my homework yet.
(Ödevimi henüz bitirmedim .) - She has not (hasn’t) seen that movie before.
(O, daha önce o filmi görmedi .) - We have not (haven’t) visited London.
(Londra’yı ziyaret etmedik .)
- I have not (haven’t) finished my homework yet.
- Past Perfect Tense: Tüm özneler için “had not” (hadn’t) kullanılır.
- They had not (hadn’t) arrived before we left.
(Biz ayrılmadan önce varmamışlardı .) - He had not (hadn’t) eaten anything all day.
(Tüm gün hiçbir şey yememişti .)
- They had not (hadn’t) arrived before we left.
Modal Fiillerle Olumsuz Yapılar
Modal fiiller (can, could, may, might, must, shall, should, will, would gibi) cümlenin ana fiiline ek anlamlar (yetenek, zorunluluk, olasılık, izin vb.) katarlar. Bu fiillerin en önemli özelliklerinden biri, kendi başlarına yardımcı fiil olmalarıdır. Bu nedenle, modal fiillerle bir cümleyi olumsuz yapmak için doğrudan modal fiilden sonra “not” kelimesi getirilir. Çoğu modal fiilin “not” ile birleştiğinde kendine özgü kısaltılmış bir formu vardır.
- You cannot (can’t) park here; it’s a no-parking zone.
(Buraya park edemezsiniz ; burası park yapılmaz bir alandır.) - I should not (shouldn’t) eat so much sugar.
(Bu kadar çok şeker yememeliyim .) - He will not (won’t) come to the party tonight.
(O, bu gece partiye gelmeyecek .) - You must not (mustn’t) tell anyone about this secret.
(Bu sırrı kimseye söylememelisin .) - They might not (mightn’t) agree with our plan.
(Planımıza katılmayabilirler .) - I could not (couldn’t) open the jar.
(Kavanozu açamadım .)
Olumsuz Yapılarda Kısaltmalar (Contractions)
Günlük konuşmada ve gayri resmi yazışmalarda yardımcı fiillerin “not” ile birleşen kısaltılmış formları çok sık kullanılır. Bu kısaltmalar, dili daha akıcı ve doğal hale getirir.
| Tam Form | Kısaltma | Örnek |
|---|---|---|
| do not | don’t | I don’t know. |
| does not | doesn’t | She doesn’t like it. |
| did not | didn’t | We didn’t go. |
| am not | (genellikle kısaltılmaz) | I’m not coming. |
| is not | isn’t | It isn’t cold. |
| are not | aren’t | They aren’t here. |
| was not | wasn’t | He wasn’t ready. |
| were not | weren’t | You weren’t listening. |
| have not | haven’t | I haven’t seen it. |
| has not | hasn’t | She hasn’t finished. |
| had not | hadn’t | They hadn’t arrived. |
| can not | can’t | You can’t do that. |
| could not | couldn’t | I couldn’t hear. |
| may not | (genellikle kısaltılmaz) | You may not enter. |
| might not | mightn’t | It mightn’t rain. |
| must not | mustn’t | You mustn’t lie. |
| shall not | shan’t | I shan’t forget. |
| should not | shouldn’t | You shouldn’t worry. |
| will not | won’t | He won’t leave. |
| would not | wouldn’t | She wouldn’t agree. |
Önemli Notlar ve Sık Yapılan Hatalar
- “Do” fiilini ana fiil olarak kullanırken: Eğer “do” fiili bir cümlede “yapmak” anlamında ana fiil olarak kullanılıyorsa, olumsuz yapmak için yine yardımcı fiil “do” kullanılır. Örneğin: “I do not do my homework.” (Ödevimi yapmam.) Bu durumda iki “do” yan yana gelir; ilki yardımcı fiil, ikincisi ana fiil.
- Zaman Uyumuna Dikkat: Olumsuz yaparken cümlenin zamanına uygun yardımcı fiili seçmek çok önemlidir. Geniş zaman için “do/does”, geçmiş zaman için “did” kullanıldığı unutulmamalıdır.
- Ana Fiilin Yalın Hali: “Do/does/did” yardımcı fiilleri kullanıldığında, ana fiil daima yalın halde (base form) olmalıdır. Örneğin, “She doesn’t goes ” yanlıştır, doğrusu “She doesn’t go “dur.
- Çift Olumsuzluktan Kaçınma: İngilizcede çift olumsuzluk (double negation) genellikle yanlış kabul edilir ve cümlenin anlamını değiştirir (olumluya çevirir). Örneğin, “I don’t have no money” yerine “I don’t have any money” veya “I have no money” denmelidir.
Olumsuz Yapılar ve Yardımcı Fiillerin Kullanımı ile İlgili Örnek Cümleler
- She does not (doesn’t) like fast food..
O, fast food sevmez . . - We did not (didn’t) see anything unusual..
Biz, sıradışı hiçbir şey görmedik . . - I am not going to the concert tonight..
Bu akşam konsere gitmiyorum . . - They were not (weren’t) ready for the exam..
Onlar, sınav için hazır değildi . . - He has not (hasn’t) called me back yet..
O, beni henüz geri aramadı . . - You should not (shouldn’t) talk during the movie..
Film sırasında konuşmamalısın . . - It will not (won’t) rain tomorrow, according to the forecast..
Tahminlere göre yarın yağmur yağmayacak . . - We could not (couldn’t) find a parking spot..
Park yeri bulamadık . . - My parents do not (don’t) live in this city anymore..
Ailem artık bu şehirde yaşamıyor . . - The cat is not (isn’t) sleeping on the couch..
Kedi kanepede uyumuyor . . - She did not do her chores yesterday..
Dün ev işlerini yapmadı . . - They have not been to Paris before..
Daha önce Paris’e gitmediler . . - You must not (mustn’t) forget your passport..
Pasaportunu unutmamalısın . . - I do not believe in ghosts..
Hayaletlere inanmam . . - The children are not playing outside right now..
Çocuklar şu an dışarıda oynamıyor . .