İngilizcede doğru yazım, etkili iletişim için temel bir unsurdur. Dilin dinamik yapısı nedeniyle bazı kurallar tutarlı olsa da, birçok istisna da bulunmaktadır. Bu bölümde, İngilizcedeki en yaygın yazım kurallarını ve bu kuralların karşımıza çıkan istisnalarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Kelimelerin doğru yazılışını öğrenmek, hem yazılı anlatım becerilerinizi geliştirecek hem de yanlış anlaşılmaları önleyecektir.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
“E’den Önce I” (I Before E) Kuralı
İngilizcedeki en bilinen yazım kurallarından biri “I before E, except after C, or when sounded as ‘A’ as in ‘neighbor’ and ‘weigh'” kuralıdır. Bu kural, “i” harfinin “e” harfinden önce geldiğini belirtir, ancak bazı önemli istisnaları vardır.
- Genel Kural: E’den Önce I
Çoğu zaman, bir kelimede “i” ve “e” harfleri birlikte geldiğinde “i” önce, “e” sonra gelir. Bu durum, özellikle “ee” veya “ie” gibi seslerin oluştuğu kelimelerde geçerlidir. Örneğin:
- bel ie ve (inanmak)
- ach ie ve (başarmak)
- f ie ld (alan)
- rel ie f (rahatlama)
- İstisna 1: C harfinden sonra
Eğer “i” ve “e” harflerinden önce “c” harfi geliyorsa, kural tersine döner ve “e” önce, “i” sonra gelir. Bunun nedeni, “c” harfinin genellikle “s” sesi vermesidir.
- rec ei ve (almak)
- conc ei ve (tasarlamak)
- dec ei ve (kandırmak)
- perc ei ve (algılamak)
- İstisna 2: “A” sesi verdiğinde
Eğer “ie” kombinasyonu “ey” (A) sesi veriyorsa, “e” önce, “i” sonra gelir. Bu durum daha çok belirli kelimelerde görülür ve istisnaları akılda tutmak önemlidir.
- n ei ghbor (komşu)
- w ei gh (tartmak)
- fr ei ght (yük)
- h ei ght (yükseklik)
- Diğer Yaygın İstisnalar
Bu kuralın başka istisnaları da mevcuttur ve bunlar ezberlenmelidir. Dilin evrimi ve farklı kökenlerden gelen kelimeler bu istisnaların ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- s ei ze (yakalamak)
- w ei rd (tuhaf)
- for ei gn (yabancı)
- l ei sure (boş zaman)
Sessiz Harf Sonunda “Y” ile Biten Kelimeler
Birçok İngilizce kelime sessiz bir harf ve ardından “y” harfi ile biter. Bu kelimelere son ekler (sonekler) eklenirken “y” harfinin nasıl değiştiğini bilmek önemlidir.
- -es, -ed, -er, -est, -ly son ekleri
Eğer bir kelime sessiz bir harf ve ardından “y” ile bitiyorsa ve bu kelimeye “-es” (çoğul yaparken), “-ed” (geçmiş zaman veya sıfat yaparken), “-er” (karşılaştırma yaparken), “-est” (üstünlük yaparken) veya “-ly” (zarf yaparken) gibi bir son ek getiriliyorsa, “y” harfi genellikle “i” harfine dönüşür .
- baby → bab ies (bebekler)
- try → tr ied (denedi)
- happy → happ ier (daha mutlu)
- pretty → prett iest (en güzel)
- easy → eas ily (kolayca)
- -ing son eki
“Y” ile biten kelimelere “-ing” son eki getirilirken “y” harfi değişmez . Bu kural, fiillerin şimdiki zaman (-ing formu) oluşturulmasında sıkça kullanılır.
- study → study ing (çalışmakta)
- fly → fly ing (uçmakta)
- try → try ing (denemekte)
- Sesli Harf + Y ile Biten Kelimeler
Eğer bir kelime sesli bir harf ve ardından “y” ile bitiyorsa, son ekler getirilirken “y” harfi genellikle değişmez .
- play → play ed (oynadı)
- enjoy → enjoy ing (eğlenmekte)
- toy → toy s (oyuncaklar)
Sessiz Harfle Biten Kelimelerde Son Sessiz Harfin Tekrarlanması
Tek heceli veya vurgusu son hecede olan bazı kelimelere sesli harfle başlayan bir son ek getirildiğinde, kelimenin sonundaki sessiz harf tekrarlanır.
- Tek Heceli Kelimeler
Eğer bir kelime kısa bir sesli harf ve ardından tek bir sessiz harf ile bitiyorsa ve bu kelimeye “-ing”, “-ed”, “-er”, “-est” gibi sesli harfle başlayan bir son ek getiriliyorsa, son sessiz harf genellikle tekrarlanır .
- run → ru nn ing (koşmakta)
- stop → sto pp ed (durdu)
- big → bi gg er (daha büyük)
- hot → ho tt est (en sıcak)
- Vurgusu Son Hecede Olan Kelimeler
Birden fazla heceli bir kelimenin son hecesi vurguluysa ve bu hece kısa bir sesli harf ve tek bir sessiz harf ile bitiyorsa, yine son sessiz harf tekrarlanır.
- begin → begi nn ing (başlamak)
- refer → refe rr ed (bahsetti)
- commit → commi tt ed (taahhüt etti)
- İstisnalar ve Farklı Durumlar
Bazı kelimelerde bu kural uygulanmaz, özellikle kelimenin son sessiz harfi “w”, “x” veya “y” ise. Ayrıca, vurgunun değiştiği durumlarda da kural işlemeyebilir.
- fix → fix ed (tamir etti) (sonu ‘x’ olduğu için)
- travel → travell ed (seyahat etti) (İngiliz İngilizcesinde geçerli, Amerikan İngilizcesinde ‘traveled’)
- benefit → benefi t ed (fayda sağladı) (vurgu ilk hecede)
Sonu “E” ile Biten Kelimeler
İngilizcede sonu “e” harfi ile biten kelimeler, son ek alırken farklı kurallara tabi olabilir. Bu kurallar, kelimenin anlamını veya telaffuzunu korumak için önemlidir.
- Sesli Harfle Başlayan Son Ekler
Eğer bir kelime sessiz bir harf ve ardından sessiz “e” harfi ile bitiyorsa ve sesli harfle başlayan bir son ek (-ing, -ed, -able gibi) getiriliyorsa, genellikle sondaki “e” harfi düşer .
- make → mak ing (yapmakta)
- love → lov ed (sevdi)
- create → creat ive (yaratıcı)
- force → forc ible (zorla)
- Sessiz Harfle Başlayan Son Ekler
Eğer bir kelime sessiz bir harf ve ardından sessiz “e” harfi ile bitiyorsa ve sessiz harfle başlayan bir son ek (-ful, -ly, -ment gibi) getiriliyorsa, sondaki “e” harfi genellikle kalır .
- hope → hope ful (umutlu)
- complete → complete ly (tamamen)
- arrange → arrange ment (düzenleme)
- İstisnalar ve Özel Durumlar
Bazı kelimelerde bu kuralın istisnaları bulunur. Özellikle “ge” veya “ce” ile biten kelimelerde sesin korunması için “e” düşmeyebilir.
- change → chang ea ble (değişebilir) (yumuşak ‘g’ sesini korumak için)
- notice → notice able (fark edilebilir) (yumuşak ‘c’ sesini korumak için)
- truly (gerçekten) (istisna)
- argument (tartışma) (istisna)
Çoğul İsimlerin Yazımı (Forming Plural Nouns)
İngilizcede isimleri çoğul hale getirmek, dilbilgisinin temel taşlarından biridir. Çoğu zaman basit eklemelerle halledilse de, bazı kurallar ve önemli istisnalar mevcuttur. Bu bölümde, İngilizce isimlerin tekil halden çoğul hale nasıl dönüştürüldüğünü, yaygın kuralları, istisnaları ve özel durumları kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz.
Genel Kural: Sonuna “-s” Ekleme
İngilizcede isimleri çoğul yapmanın en yaygın ve basit yolu, kelimenin sonuna “-s” harfini eklemektir. Bu kural, İngilizce isimlerin büyük bir çoğunluğu için geçerlidir ve genellikle tek heceli veya vurgusu ilk hecede olan kelimelerde görülür.
- Tek heceli isimler:
- cat → cat s (kediler)
- book → book s (kitaplar)
- dog → dog s (köpekler)
- table → table s (masalar)
- Birden fazla heceli isimler:
- student → student s (öğrenciler)
- teacher → teacher s (öğretmenler)
- computer → computer s (bilgisayarlar)
“-s, -ss, -sh, -ch, -x, -z” ile Biten İsimler: “-es” Eki
Bazı isimler belirli sessiz harf kombinasyonlarıyla biter ve sadece “-s” eklemek telaffuzda zorluklara yol açar. Bu durumlarda, kelimenin sonuna “-es” eki getirilir. Bu ek, kelimenin sonuna bir ek hece katarak çoğul halini daha rahat telaffuz edilebilir kılar.
- Sonu “-s” veya “-ss” ile biten isimler:
- bus → bus es (otobüsler)
- class → class es (sınıflar)
- kiss → kiss es (öpücükler)
- dress → dress es (elbiseler)
- Sonu “-sh” veya “-ch” ile biten isimler:
- dish → dish es (tabaklar)
- brush → brush es (fırçalar)
- watch → watch es (saatler)
- peach → peach es (şeftaliler)
- Sonu “-x” veya “-z” ile biten isimler:
- box → box es (kutular)
- fox → fox es (tilkiler)
- quiz → quizz es (kısa sınavlar – son ‘z’ harfi tekrarlanır)
- buzz → buzz es (vızıltılar)
Sessiz Harf + “y” ile Biten İsimler: “y” → “i” + “-es”
Eğer bir isim sessiz bir harf ve ardından “y” harfi ile bitiyorsa, çoğul yapılırken “y” harfi “i” harfine dönüşür ve sonuna “-es” eki getirilir. Bu kural, telaffuzun akıcılığını sağlamak için uygulanır.
- baby → bab ies (bebekler)
- city → cit ies (şehirler)
- story → stor ies (hikayeler)
- country → countr ies (ülkeler)
Önemli İstisna: Eğer “y” harfinden önce sesli bir harf (a, e, i, o, u) geliyorsa, “y” harfi değişmez ve sadece “-s” eki eklenir. Bu, kelimenin orijinal sesini korumak içindir.
- day → day s (günler)
- boy → boy s (erkek çocuklar)
- toy → toy s (oyuncaklar)
- key → key s (anahtarlar)
“-f” veya “-fe” ile Biten İsimler: “f/fe” → “v” + “-es”
İngilizcede bazı isimler “-f” veya “-fe” harfleriyle biter. Bu isimler çoğul yapılırken, sondaki “-f” veya “-fe” genellikle “-ves” şekline dönüşür. Bu değişiklik, genellikle kelimenin telaffuzunu yumuşatmak ve daha doğal bir akış sağlamak için yapılır.
- leaf → lea ves (yapraklar)
- knife → kni ves (bıçaklar)
- wife → wi ves (eşler)
- wolf → wol ves (kurtlar)
- life → li ves (hayatlar)
Önemli İstisnalar: Bu kuralın da birçok istisnası vardır. Bazı kelimeler “-f” veya “-fe” ile bitse de, sadece “-s” alarak çoğul hale gelirler. Bu istisnaların ezberlenmesi önemlidir.
- roof → roof s (çatılar)
- chief → chief s (şefler)
- belief → belief s (inançlar)
- dwarf → dwarf s (cüceler – hem ‘dwarfs’ hem de ‘dwarves’ kullanılabilir)
- proof → proof s (kanıtlar)
“-o” ile Biten İsimler
Sonu “-o” ile biten isimlerin çoğul yapımı biraz karmaşıktır ve hem kurallı hem de istisnai durumları içerir.
- Genellikle “-es” alanlar:
Çoğu “-o” ile biten isim, çoğul yapılırken “-es” eki alır. Bu genellikle “o” harfinden önce bir sessiz harf geldiğinde geçerlidir.
- hero → hero es (kahramanlar)
- potato → potato es (patatesler)
- tomato → tomato es (domatesler)
- echo → echo es (yankılar)
- Sadece “-s” alanlar (istisnalar):
Bazı “-o” ile biten isimler ise sadece “-s” eki alarak çoğul olur. Bu kelimeler genellikle kısaltmalar, müzik terimleri veya özel isimler olabilir.
- photo → photo s (fotoğraflar – “photograph” kelimesinin kısaltması)
- piano → piano s (piyanolar)
- radio → radio s (radyolar)
- studio → studio s (stüdyolar)
- video → video s (videolar)
Düzensiz Çoğul İsimler (Irregular Plurals)
İngilizcede bazı isimlerin çoğul halleri, yukarıda bahsedilen kuralların hiçbirine uymaz. Bu düzensiz çoğullar , tekil hallerinden tamamen farklı bir biçim alabilir veya hiç değişmeyebilir. Bu tür isimlerin tekil ve çoğul hallerini ezberlemek, doğru yazım ve dilbilgisi için kritik öneme sahiptir.
- İç Sesli Harf Değişikliği (Vowel Change):
Bazı isimler, çoğul yapılırken iç sesli harflerinde bir değişiklik yaşar.
- man → m e n (adamlar)
- woman → wom e n (kadınlar)
- foot → f ee t (ayaklar)
- tooth → t ee th (dişler)
- mouse → m i ce (fareler)
- goose → g ee se (kazlar)
- “-en” veya “-ren” Eki Alanlar:
Çok az sayıda isim, çoğul yapılırken “-en” veya “-ren” ekini alır.
- child → child ren (çocuklar)
- ox → ox en (öküzler)
- Değişmeyen Çoğullar (Zero Plurals):
Bazı isimler tekil ve çoğul hallerinde aynı kalır . Bu isimler genellikle hayvan isimleri veya belirli grupları ifade eden kelimelerdir.
- sheep → sheep (koyunlar)
- fish → fish (balıklar – tür olarak farklı balıklardan bahsediyorsak “fishes” de kullanılabilir)
- deer → deer (geyikler)
- series → series (seriler)
- species → species (türler)
- Latince veya Yunanca Kökenli İsimler:
İngilizcede Latince veya Yunanca’dan geçen bazı kelimeler, orijinal dillerinin çoğul kurallarını korur. Bu, akademik ve bilimsel metinlerde sıkça karşılaşılan bir durumdur.
- criterion → criter ia (kriterler)
- phenomenon → phenomen a (fenomenler)
- datum → dat a (veriler – “data” genellikle çoğul olarak kullanılır, tekil anlamı “datum”dur)
- cactus → cact i veya cact uses (kaktüsler)
- fungus → fung i veya fung uses (mantarlar)
- analysis → analys es (analizler)
- thesis → thes es (tezler)
- oasis → oas es (vahalar)
Bileşik İsimlerin Çoğul Yapımı (Plurals of Compound Nouns)
İki veya daha fazla kelimenin birleşmesiyle oluşan bileşik isimlerin çoğul yapımı, kelimelerin türüne ve yapısına göre değişiklik gösterebilir. Genellikle, bileşik ismin ana kelimesi çoğul yapılır.
- Ana kelime sona yakınsa:
- mother-in-law → mother s -in-law (kayınvalideler)
- passer-by → passer s -by (yoldan geçenler)
- editor-in-chief → editor s -in-chief (genel yayın yönetmenleri)
- Ana kelime başta ise veya tek kelime ise:
- toothbrush → toothbrush es (diş fırçaları)
- notebook → notebook s (defterler)
- post office → post office s (postaneler)
- Her iki parçası da çoğul olabilenler:
Çok nadir durumlarda, bileşik ismin her iki parçası da çoğul hale getirilebilir, ancak bu modern İngilizcede pek yaygın değildir.
- man-child → men-children (yetişkin çocuklar) – nadir kullanılır.
Kısaltmaların ve Sayıların Çoğul Yapımı
Kısaltmalar ve sayılar da çoğul yapılabilir, ancak bu durumlarda genellikle özel kurallar uygulanır.
- Kısaltmalar:
Kısaltmaların çoğulu genellikle sonuna “-s” eklenerek yapılır. Bazen apostrof ile de görülebilir (‘s), ancak modern kullanımda sadece ‘s’ tercih edilir.
- CD → CD s (CD’ler)
- DVD → DVD s (DVD’ler)
- MP3 → MP3 s (MP3’ler)
- VIP → VIP s (önemli kişiler)
- Sayılar ve Harfler:
Sayıların ve harflerin çoğulu genellikle sonuna “-s” veya “-‘s” (apostrof s) eklenerek yapılır. Apostrof kullanımı, karışıklığı önlemek için tercih edilebilir, özellikle tek harflerde.
- 1990 → 1990 s (1990’lar)
- A → A ‘s (A’lar – notlarda veya sınavlarda)
- dot the i’s and cross the t’s (noktaları koy, t’leri çiz)
Yaygın Yazım Kuralları ve İstisnalar Tablosu
Aşağıdaki tablo, yukarıda açıklanan yaygın yazım kurallarını ve bunlara ait örnekleri özetlemektedir.
| Kural | Açıklama | Örnek (Kurala Uygun) | Örnek (İstisna) |
|---|---|---|---|
| I Before E | I, E’den önce gelir (eğer ‘c’den sonra gelmezse veya ‘A’ sesi vermezse) | bel ie ve, ach ie ve | rec ei ve, n ei ghbor, s ei ze |
| Y ile Biten Kelimeler | Sessiz + Y → Y → I (soneklerde) | baby → bab ies , try → tr ied | study → study ing (ing alırken değişmez) |
| Sessiz Harf Tekrarı | Kısa sesli + tek sessiz → son sessiz tekrarı (sesli başlayan soneklerde) | run → ru nn ing, stop → sto pp ed | fix → fix ed (sonu ‘x’) |
| E ile Biten Kelimeler | Sessiz + E → E düşer (sesli başlayan soneklerde) | make → mak ing , love → lov ed | change → chang ea ble (sesi korumak için) |
| Çoğul İsimler | Genelde -s, bazı durumlarda -es, -ves veya düzensiz | cat → cat s , box → box es | leaf → lea ves , man → men |
Yaygın Yazım Hataları
İngilizce yazımında sıkça yapılan hatalar vardır. Bu hataları bilmek ve bunlardan kaçınmak için bilinçli olmak, yazım becerilerinizi önemli ölçüde geliştirecektir.
- Benzer Sesli Kelimeleri Karıştırma (Homophones)
Aynı veya benzer sesle telaffuz edilen ancak farklı yazılan ve farklı anlamlara gelen kelimeler (homophones) sıkça karıştırılır. Örneğin: “their/there/they’re”, “to/too/two”, “your/you’re”. Bu kelimelerin anlamlarını ve doğru kullanımlarını öğrenmek çok önemlidir.
- It’s their car. (Onların arabası.)
- The book is over there . (Kitap orada.)
- They’re going to the park. (Onlar parka gidiyorlar.)
- Sessiz Harf Düşürme veya Ekleme
Bazı kelimelerde sessiz harflerin düşürülmesi veya fazladan eklenmesi yaygın bir hatadır. Örneğin “necessary” kelimesinde çift ‘c’ ve tek ‘s’ olması gerekirken karıştırılabilir.
- Incorrect: neccessary (yanlış)
- Correct: necessary (doğru)
- Incorrect: seperate (yanlış)
- Correct: separate (doğru)
- Apostrof Kullanımı
Apostrof (‘) kullanımı, hem sahiplik belirtmede hem de kısaltmalarda önemlidir. Yanlış kullanımı anlam karışıklığına yol açabilir.
- The dog’s bone. (Köpeğin kemiği.) – sahiplik
- It’s a beautiful day. (Güzel bir gün.) – “it is” kısaltması
- Its tail is long. (Onun kuyruğu uzun.) – sahiplik zamiri (apostrof yok)
- Büyük Harf Kullanımı Hataları
Özel isimler, cümle başları ve başlıkların büyük harfle yazılması kurallarına dikkat edilmelidir. ( Büyük Harf Kuralları – Capitalization Rules bölümüne bakınız.)
- Sık Pratik ve Okuma
Doğru yazımı öğrenmenin en iyi yollarından biri düzenli olarak okumak ve yazmaktır. Okuma, kelimelerin doğru yazılışlarını görsel hafızanıza kazımanıza yardımcı olurken, yazma da bu bilgiyi pekiştirmenizi sağlar. Sözlük ve yazım denetleyicileri kullanmak da faydalıdır ancak her zaman tek başına yeterli değildir.
Yaygın Yazım Kuralları ve İstisnalar ile İlgili Örnek Cümleler
- She couldn’t believe her eyes when she saw the beautiful scenery..
Manzarayı gördüğünde gözlerine inanamadı . . - The child achieved great success in the competition..
Çocuk yarışmada büyük bir başarı elde etti . . - We need to receive the package by tomorrow..
Paketi yarına kadar almamız gerekiyor. . - Our neighbor brought us some delicious cookies..
Komşumuz bize lezzetli kurabiyeler getirdi. . - The baby cried all night, but now she’s sleeping soundly..
Bebek bütün gece ağladı ama şimdi derin derin uyuyor . . - He always tries his best in everything he does..
Her yaptığı işte her zaman elinden gelenin en iyisini yapar . . - The students are studying hard for their exams..
Öğrenciler sınavlarına çok çalışıyorlar . . - Running everyday helps you stay fit..
Her gün koşmak formda kalmana yardımcı olur. . - She stopped at the red light and waited..
Kırmızı ışıkta durdu ve bekledi. . - Don’t forget to make a list before you go shopping..
Alışverişe gitmeden önce bir liste yapmayı unutma. . - They hope to arrive at their destination by noon..
Öğlene kadar varış noktalarına varmayı umuyorlar. . - His argument was entirely based on speculation..
Onun argümanı tamamen spekülasyonlara dayanıyordu. . - The city buses run frequently..
Şehir otobüsleri sık sık çalışır. . - Many children enjoy playing in the park..
Birçok çocuk parkta oynamayı sever. . - The wolves howled in the moonlight..
Kurtlar ay ışığında uludu. .