İngilizcede bir cümlenin en temel amacı, bir bilgiyi aktarmaktır. Ancak bazen bu bilginin belirli bir kısmını diğerlerinden daha önemli veya çarpıcı hale getirmek isteriz. İşte bu noktada vurgu (emphasis) ve ters çevirme (inversion) yapıları devreye girer. Bu yapılar, cümlenin alışılagelmiş özne-fiil-nesne dizilimini değiştirerek, okuyucunun veya dinleyicinin dikkatini cümlenin belirli bir bölümüne çekmeyi sağlar. Vurgu, bir cümlenin belli bir kısmını öne çıkararak yapılırken, ters çevirme ise çoğunlukla bir zarf veya olumsuz bir ifade cümlenin başına geldiğinde fiilin öznenin önüne geçirilmesiyle oluşur. Bu iki teknik, sadece yazılı dilde değil, konuşma dilinde de cümleleri daha etkili ve sanatsal hale getirmek için kullanılır. Bu bölümde, İngilizcede vurgu ve ters çevirme tekniklerinin nasıl kullanıldığını ve cümlenin anlamına nasıl derinlik kattığını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Bu dilbilgisi yapıları, özellikle resmi yazılarda, edebi metinlerde ve retorik açıdan güçlü ifadeler oluşturmak istendiğinde sıkça karşımıza çıkar. Normal bir cümlenin monotonluğundan kaçınmak ve okuyucuyu metne bağlamak için mükemmel araçlardır. Vurgu ve ters çevirme, İngilizceye hakimiyetinizi gösteren ve anadili İngilizce olan bir konuşmacı gibi kendinizi ifade etmenizi sağlayan ileri seviye dil bilgisi konularıdır. Bu bölümde ele alacağımız konular, bu yapıların nasıl kullanıldığına dair net bir rehber sunacaktır.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Makale içerisindeki başlıklara tıklayarak o konunun ayrıntılı konu anlatım sayfasına gidebilirsiniz.
Bölmeli Cümleler (Cleft Sentences)
Bölmeli cümleler, cümlenin normal yapısını ikiye ayırarak belirli bir öğeyi (özne, nesne, zaman veya yer zarfı gibi) vurgulamamızı sağlayan bir yapıdır. Bu cümleler genellikle “It is…” veya “What…” ile başlar ve vurgulanmak istenen kısmı açıkça ayırır. Örneğin, “I saw John yesterday.” (Dün John’u gördüm.) cümlesinde John’u vurgulamak istediğimizde, “It was John who I saw yesterday.” (Dün gördüğüm kişi John’du.) diyebiliriz. Bu yapı, hem yazılı hem de sözlü dilde bir noktaya dikkat çekmek için oldukça etkilidir. Bölmeli cümleler, bir bilginin yeni veya beklenmedik olduğunu belirtmek için de kullanılabilir ve dinleyicinin bu yeni bilgiyi daha kolay algılamasına yardımcı olur. Bu bölüm, bölmeli cümlelerin farklı türlerini ve bu yapıları ne zaman ve nasıl kullanacağınızı ayrıntılı bir şekilde açıklamaktadır.
Öne Çıkarma ve Tematik Vurgu (Fronting and Thematic Emphasis)
Öne çıkarma (fronting), cümlenin normalde sonuna gelen bir öğeyi (genellikle nesne veya zarf) cümlenin başına taşımak suretiyle yapılan bir vurgu tekniğidir. Bu, cümleye stilistik bir etki katar ve o öğeyi daha önemli hale getirir. Örneğin, “I never expected to hear that story.” (O hikayeyi hiç duymayı beklemiyordum.) cümlesini, “That story, I never expected to hear.” şeklinde değiştirerek “that story” kısmına vurgu yapabiliriz. Tematik vurgu ise cümlenin temasını veya ana fikrini belirterek yapılır ve genellikle konuşmanın akışında bir konuya geçiş yapmak için kullanılır. Bu teknikler, metinlere edebi bir dokunuş katmanın yanı sıra, anlatılan konunun akışını daha mantıklı ve tutarlı hale getirmeye de yardımcı olur. Bu bölümde, öne çıkarma ve tematik vurgunun farklı kullanım alanlarını ve bu tekniklerin cümleler üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.
Olumsuz Ters Çevirme (Negative Inversion)
Olumsuz ters çevirme, olumsuz anlam taşıyan bir zarf veya zarf öbeği (örneğin, never, rarely, hardly, not only ) cümlenin başına geldiğinde, cümlenin geri kalan kısmının bir soru cümlesi yapısına bürünmesi olayıdır. Bu, standart cümle yapısının bozulması ve fiilin öznenin önüne geçirilmesiyle meydana gelir. Örneğin, “I have never seen such a beautiful sunset.” (Bu kadar güzel bir gün batımı hiç görmedim.) cümlesini, ” Never have I seen such a beautiful sunset.” şeklinde değiştirerek cümlenin olumsuz anlamına güçlü bir vurgu yapabiliriz. Bu yapı, İngilizcede oldukça resmi ve güçlü bir anlatım biçimidir ve genellikle şaşkınlık, hayranlık veya abartılı bir ifadeyi dile getirmek için kullanılır. Olumsuz ters çevirme, akademik metinlerde, edebi eserlerde ve retorik konuşmalarda sıkça karşımıza çıkan bir yapıdır. Bu bölümde, olumsuz ters çevirmenin hangi olumsuz ifadelerle kullanıldığına ve bu yapıların cümledeki anlamı nasıl güçlendirdiğine odaklanacağız.
Vurgu ve Ters Çevirme (Emphasis and Inversion) Tablosu
Aşağıdaki tablo, İngilizcede vurgu ve ters çevirme tekniklerinin ana hatlarını, kullanım amaçlarını ve örneklerini daha net bir şekilde anlamanıza yardımcı olacaktır. Bu tabloda, her bir tekniğin hangi durumlarda kullanıldığı ve cümle yapısının nasıl değiştiği gösterilmiştir.
| Teknik | Kullanım Amacı | Anahtar Yapı ve Örnek Cümle |
|---|---|---|
| Bölmeli Cümleler (It-Cleft) | Cümledeki belirli bir unsuru (özne, nesne, yer, zaman) vurgulamak. | Yapı: It is/was + [vurgu] + that/who/which… Örnek: It was the manager who signed the contract. (Sözleşmeyi imzalayan müdürdü .) |
| Bölmeli Cümleler (Wh-Cleft / Pseudo-Cleft) | Bir eylemi veya durumu vurgulamak, bir konuya giriş yapmak. | Yapı: What + [konu] + [fiil] + is/was… Örnek: What I need most is a good night’s sleep. (En çok ihtiyacım olan şey iyi bir gece uykusu .) |
| Olumsuz Ters Çevirme (Negative Inversion) | Olumsuz bir ifadeye güçlü bir vurgu katmak, şaşkınlık veya hayranlık belirtmek. | Yapı: [Olumsuz zarf] + [yardımcı fiil] + [özne] + [fiil]… Örnek: Never had I heard such a ridiculous story. (Böylesine saçma bir hikayeyi hiç duymamıştım .) |
| Öne Çıkarma (Fronting) | Cümlenin normalde sonunda yer alan bir öğeyi (nesne, zarf) cümlenin başına alarak vurgulamak. | Yapı: [Öne çıkan öğe], [özne] + [fiil]… Örnek: That book about history , I still haven’t finished reading. (Tarih hakkındaki o kitap, okumayı hala bitirmedim .) |
| Ters Çevirme (Diğer Durumlar) | Bazı yer veya yön zarfları cümlenin başına geldiğinde, edebi veya resmi bir ton katmak. | Yapı: [Yer/yön zarfı] + [fiil] + [özne]. Örnek: On the hill stood an ancient castle. (Tepede eski bir kale duruyordu .) |
Vurgu ve Ters Çevirmenin Kullanıldığı Durumlar ve Amaçları
İngilizcede vurgu ve ters çevirme teknikleri, cümlenin sadece bilgi aktarma işlevini aşarak, metne veya konuşmaya daha derin bir anlam ve duygu katmak için kullanılır. Bu dilbilgisi yapıları, belirli bir amacı veya etkiyi hedefleyerek normal cümle yapısının dışına çıkmanızı sağlar.
1. Belirli Bir Bilgiye Dikkat Çekme: Bu tekniklerin en temel amacı, bir cümlenin içindeki belirli bir unsuru (özne, nesne, yer veya zaman gibi) vurgulamaktır. Özellikle bölmeli cümleler (cleft sentences) bu amaç için birebirdir. Örneğin, “I bought the car yesterday.” yerine, “It was the car that I bought yesterday.” diyerek vurguyu “araba” üzerine kaydırırsınız. Bu, dinleyicinin veya okuyucunun arabanın satın alındığı bilgisinden çok, neyin satın alındığına odaklanmasını sağlar. Bu yöntem, bir tartışmada yanlış anlaşılmaları düzeltmek veya önemli bir noktayı belirginleştirmek için çok etkilidir.
2. Edebi ve Retorik Etki Yaratma: Vurgu ve ters çevirme, metinlere sanatsal ve edebi bir hava katmak için sıklıkla kullanılır. Edebi eserlerde, konuşmalarda veya akademik makalelerde bu yapılar, anlatımın akıcılığını artırır ve okuyucuyu daha fazla içine çeker. Bir yazar, monoton bir cümle yapısından kaçınarak metnine dinamizm katmak istediğinde bu tekniklerden faydalanır. Örneğin, “I have never seen such a beautiful sight.” (Böyle güzel bir manzara hiç görmedim.) gibi standart bir cümle yerine, ” Never have I seen such a beautiful sight.” (Böylesine güzel bir manzara daha önce hiç görmedim .) diyerek ifadenin gücünü ve dramatik etkisini artırır.
3. Duygu ve Şaşkınlık İfade Etme: Özellikle olumsuz ters çevirme (negative inversion) , konuşma dilinde beklenmedik veya şaşırtıcı bir durumu ifade etmek için kullanılır. Bir olumsuz zarfın cümlenin başına gelmesiyle oluşan bu yapı, şaşkınlık, hayranlık veya hayal kırıklığı gibi yoğun duyguları vurgular. Örneğin, “Little did I know that he was secretly a millionaire.” (Gizlice milyoner olduğunu hiç bilmiyordum .) cümlesi, konuşmacının bu durumdan ne kadar habersiz olduğunu ve ne kadar şaşırdığını güçlü bir şekilde ortaya koyar.
4. Metin İçinde Mantıksal Bağlantı Kurma: Öne çıkarma (fronting) tekniği, özellikle uzun metinlerde ve paragraflarda bir konudan diğerine geçiş yaparken veya anlatının temasını belirlerken kullanılır. Bir önceki cümlenin konusunu alıp, bir sonraki cümlenin başına koyarak, anlatı akışını daha tutarlı hale getirebilirsiniz. Bu, özellikle karmaşık fikirleri açıklarken okuyucunun konuyu takip etmesini kolaylaştırır.
Özetle, vurgu ve ters çevirme, İngilizcede sadece dilbilgisi kurallarından ibaret değildir; aynı zamanda dilin iletişimsel ve sanatsal potansiyelini maksimize etmek için kullanılan güçlü araçlardır. Bu yapıları doğru kullanmak, İngilizceye olan hakimiyetinizi gösterir ve kendinizi daha etkileyici bir şekilde ifade etmenizi sağlar.
Vurgu ve Ters Çevirme (Emphasis and Inversion) ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
İleri seviye dilbilgisi konuları olan vurgu ve ters çevirme, öğrencilerin sıklıkla yanlış kullandığı veya kafa karışıklığı yaşadığı alanlardır. Bu yapıların kendine özgü kuralları ve istisnaları vardır ve bu detaylara dikkat etmemek yaygın hatalara yol açabilir.
1. Her Zaman Zarf Ters Çevirme Gerektirmez: Öğrencilerin en sık yaptığı hatalardan biri, her zarfın cümlenin başına geldiğinde ters çevirme gerektirdiğini düşünmektir. Oysa ters çevirme, genellikle sadece olumsuz anlam taşıyan zarflarla (örneğin, never, rarely, seldom, hardly, scarcely gibi) veya belirli vurgu zarflarıyla (örneğin, only after, not only gibi) kullanılır. “Yesterday I went to the park.” gibi yaygın bir cümlede, “yesterday” zarfı cümlenin başına gelse bile ters çevirme olmaz. Doğru kullanımı “Yesterday I went to the park.” veya “I went to the park yesterday.” şeklindedir. Ters çevirme yapısı, cümlenin anlamına güçlü bir olumsuzluk veya şaşkınlık katmak istendiğinde kullanılır.
2. Bölmeli Cümlelerde Yanlış Kalıp Kullanımı: Bölmeli cümlelerin (cleft sentences) “it” ve “what” ile başlayan iki ana kalıbı vardır ve bu kalıpların yanlış kullanımı anlam bozukluklarına yol açabilir. Örneğin, “I saw the man at the cinema.” cümlesinde, “the man” kelimesini vurgulamak istediğimizde “It was the man who I saw at the cinema.” doğru bir kullanımdır. Ancak, “What I saw was the man at the cinema.” şeklinde bir cümle kurmak anlamsal olarak yanlış veya garip kaçabilir. Bu, “ne gördüğümün” vurgulandığı, ancak vurgulanan kısmın bir nesne değil, bir eylem veya durum olması gerektiği durumlarda daha doğru olur. “What I did was see the man at the cinema.” gibi bir yapı daha uygundur. Bu nedenle, hangi kalıbın hangi unsuru vurgulamak için daha uygun olduğunu iyi anlamak önemlidir.
3. Vurgu için Anlamsız Ters Çevirme Yapmak: Bazı öğrenciler, cümlelerini daha etkileyici hale getirmek için ters çevirme yapısını gereksiz yere kullanmaya çalışır. Ancak, bu yapıların belirli bir anlamı veya tonu vardır ve her durumda kullanılmaları uygun değildir. Ters çevirme, bir şaşkınlığı, resmi bir durumu veya güçlü bir duyguyu ifade etmek için kullanılır. Gündelik konuşmalarda veya basit bilgi aktarımında ters çevirme yapmak, cümleyi yapay veya aşırı resmi hale getirebilir.
4. Yanlış Yardımcı Fiil Kullanımı: Olumsuz ters çevirme yapılarında, cümlenin normal fiil çekimi yerine, soru cümlesi yapısındaki gibi bir yardımcı fiil ( do, did, have, can, should vb.) kullanılır. Örneğin, “He rarely visits us.” cümlesini ters çevirme yaptığımızda, “Rarely does he visit us.” şeklini alır. Burada “does” yardımcı fiili kullanılmalıdır. “Rarely he visits us.” veya “Rarely he does visit us.” gibi kullanımlar dilbilgisi açısından hatalıdır. Yardımcı fiilin seçimi ve yerleştirilmesi, cümlenin doğru bir şekilde kurulması için kritik öneme sahiptir.
“It” ile Başlayan Bölmeli Cümleler
Bu tür cümlelerde, vurgulanmak istenen öğe “It is/was + [vurgulanmak istenen öğe] + [who/that/which] + [cümlenin geri kalanı]” kalıbıyla oluşturulur. Bu yapı, özellikle bir kişi, yer veya zaman gibi belirli bir bilgiye dikkat çekmek için kullanılır. Örneğin, “I met the CEO at the conference.” cümlesinde, CEO’yu vurgulamak istersek, “It was the CEO that I met at the conference.” diyebiliriz. Bu cümle, “Konferansta tanıştığım kişi CEO’ydu.” anlamına gelir ve CEO’nun kim olduğu bilgisine vurgu yapar. Aynı şekilde, “at the conference” kısmını vurgulamak için “It was at the conference that I met the CEO.” cümlesini kurabiliriz.
“What” ile Başlayan Bölmeli Cümleler (Pseudo-Cleft)
Bu yapı, genellikle bir eylemi veya bir durumu vurgulamak için kullanılır ve “What + [konu] + [fiil] + [is/was] + [vurgu]” kalıbını takip eder. Bu tür cümleler, özellikle konuşma dilinde daha yaygındır ve “ne olduysa” veya “yapılan şey” gibi anlamlar taşır. Örneğin, “I need a new car.” cümlesini pseudo-cleft yapısına çevirdiğimizde, “What I need is a new car.” olur. Bu cümle, “İhtiyacım olan şey yeni bir araba.” anlamına gelir ve yeni araba ihtiyacına vurgu yapar. Benzer şekilde, “The government promised to lower taxes.” cümlesindeki eylemi vurgulamak için “What the government promised was to lower taxes.” şeklinde bir cümle kurabiliriz.
Vurgu ve Ters Çevirme ile İlgili Örnek Cümleler
- It was my mother who taught me how to cook..
Yemek yapmayı bana öğreten kişi annemdi . . - What I want for my birthday is a new laptop..
Doğum günüm için istediğim şey yeni bir dizüstü bilgisayar . . - Never have I seen such a spectacular view..
Böylesine muhteşem bir manzara hiç görmemiştim . . - Seldom does he complain about his work..
İşi hakkında nadiren şikayet eder . . - Only after the rain stopped did we leave the house..
Ancak yağmur durduktan sonra evden ayrıldık . . - The book I lent you, I need it back by tomorrow ..
Sana ödünç verdiğim kitap, yarın bana geri lazım . . - Not only did he lose his job , but he also lost his home..
Sadece işini kaybetmekle kalmadı , evini de kaybetti. . - Hardly had I sat down when the phone rang..
Daha oturur oturmaz telefon çaldı. . - What he told me was a complete lie ..
Bana anlattığı şey tamamen bir yalandı . . - It was in Paris that they first met ..
Onlar ilk kez Paris’te tanıştı . . - On no account should you open this package..
Hiçbir koşulda bu paketi açmamalısın . . - What shocked me most was his sudden departure ..
Beni en çok şoke eden şey onun ani ayrılışıydı . . - Little did I know that she was leaving the country..
Onun ülkeyi terk ettiğini hiç bilmiyordum . . - It is the car’s engine that needs repair ..
Onarılması gereken şey arabanın motoru . . - Such was his anger that he couldn’t speak..
O kadar kızgındı ki konuşamıyordu. .