İngilizce'de Geçişli ve Geçişsiz Fiiller - Transitive and Intransitive Verbs in English

İngilizce’de fiiller, cümledeki görevlerine ve nesneyle olan ilişkilerine göre geçişli (transitive) ve geçişsiz (intransitive) olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Bu ayrım, bir fiilin doğrudan bir nesneye ihtiyaç duyup duymadığına göre belirlenir. Bu ayrımı doğru anlamak, özellikle cümle yapılarını kurarken ve pasif cümleleri oluştururken oldukça önemlidir.

İçindekiler

Geçişli Fiiller
Geçişsiz Fiiller
- Geçişsiz Fiillerin Temel Özellikleri
- Geçişsiz Fiillerle İlgili Örnek Cümleler
Geçişli ve Geçişsiz Fiiller Arasındaki Temel Farklar
Hem Geçişli Hem Geçişsiz Olarak Kullanılabilen Fiiller
Geçişli Fiillerin Cümledeki Yeri ve Nesne Türleri
Geçişli ve Geçişsiz Fiillerle Sık Yapılan Hatalar
Geçişli ve Geçişsiz Fiiller Konusuyla İlgili Alıştırmalar
Geçişli ve Geçişsiz Fiiller ile İlgili Örnek Cümleler

Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.

Geçişli Fiiller (Transitive Verbs)

Geçişli fiiller , eylemin anlamlı olabilmesi için mutlaka bir nesneye ihtiyaç duyan fiillerdir. Bu nesne, eylemden etkilenen kişiyi veya şeyi belirtir. Bu tür fiiller “neyi?”, “kimi?” gibi sorulara yanıt verir.

Geçişli Fiillerin Temel Özellikleri

Her zaman bir nesneye ihtiyaç duyar.
Pasif cümlelerde kullanılabilir.
Eylem doğrudan nesneye yönelir.

Geçişli Fiillerle İlgili Örnek Cümleler

She reads the book . (Kitabı okur.) – Nesne: the book
They built a house . (Bir ev inşa ettiler.) – Nesne: a house
I know the answer . (Cevabı biliyorum.) – Nesne: the answer
He found his keys . (Anahtarlarını buldu.) – Nesne: his keys

Pasif Kullanım Örnekleri

Active: The company released a new product.
Passive: A new product was released by the company.

Geçişsiz Fiiller (Intransitive Verbs)

Geçişsiz fiiller , anlam kazanmak için doğrudan bir nesneye ihtiyaç duymaz. Bu tür fiiller yalnızca özneyle birlikte kullanılabilir ve çoğunlukla bir hareketi, durumu ya da oluşu ifade eder.

Geçişsiz Fiillerin Temel Özellikleri

Doğrudan nesne almaz.
Genellikle zarf ya da zarf tümleciyle birlikte kullanılır.
Pasif cümle oluşturulamaz.

Geçişsiz Fiillerle İlgili Örnek Cümleler

She sleeps. (Uyur.)
The baby cried loudly. (Bebek yüksek sesle ağladı.)
They arrived late. (Geç geldiler.)
He runs every morning. (Her sabah koşar.)

Bu cümlelerde fiillerin ardından gelen ifadeler (örneğin “loudly”, “late”) fiilin anlamını tamamlayan zarflardır, ancak doğrudan nesne değildirler.

Geçişli ve Geçişsiz Fiiller Arasındaki Temel Farklar

Özellik	Geçişli Fiiller	Geçişsiz Fiiller
Nesne alır mı?	Evet	Hayır
Pasif yapıda kullanılabilir mi?	Evet	Hayır
Sık kullanılan soru kalıpları	Neyi? Kimi?	Nasıl? Ne zaman? Nerede?
Örnek fiil	buy, read, break	go, cry, sleep

Hem Geçişli Hem Geçişsiz Olarak Kullanılabilen Fiiller

İngilizce’de bazı fiiller hem geçişli hem de geçişsiz olarak kullanılabilir. Bu fiillerin anlamı ya da cümledeki işlevi, nesne olup olmamasına göre değişiklik gösterebilir.

Open
- Geçişli: She opened the window . (Pencereyi açtı.)
- Geçişsiz: The window opened . (Pencere açıldı.)
Run
- Geçişli: He runs a hotel . (Bir oteli işletiyor.)
- Geçişsiz: He runs every morning. (Her sabah koşar.)
Break
- Geçişli: She broke the glass . (Bardağı kırdı.)
- Geçişsiz: The glass broke . (Bardak kırıldı.)
Change
- Geçişli: They changed the rules . (Kuralları değiştirdiler.)
- Geçişsiz: Things changed quickly. (Şeyler hızla değişti.)

Not: Bu tür fiillere “ambitransitive verbs” (çift işlevli fiiller) adı verilir.

Geçişli Fiillerin Cümledeki Yeri ve Nesne Türleri

Geçişli fiiller , cümlede mutlaka bir nesne ile tamamlanması gereken fiillerdir. Bu tür fiiller, özne tarafından gerçekleştirilen eylemin doğrudan bir varlık ya da kavram üzerinde etkili olduğunu gösterir. Cümle içinde bu nesne genellikle fiilden hemen sonra gelir. İngilizce’de, nesne birçok farklı biçimde karşımıza çıkabilir: tek kelimelik bir isim, isim tamlaması, zamir, ya da bir yan cümlecik (noun clause) olabilir.

1. Tek Sözcüklü Nesne

En temel kullanım şeklidir. Nesne genellikle bir isim ya da zamirdir.

She likes coffee . – Kahveyi sever.
We saw him at the station. – Onu istasyonda gördük.

2. İsim Grubu / İsim Tamlaması

Bu tür nesneler, sıfatlarla veya başka isimlerle genişletilmiş isim öbeklerinden oluşur.

I bought a brand-new red sports car . – Yepyeni kırmızı bir spor araba aldım.
They ate a slice of chocolate cake . – Bir dilim çikolatalı pasta yediler.

3. Zamir (Pronoun) Olarak Nesne

Fiilin nesnesi kişiyi ya da şeyi temsil eden bir zamir olabilir.

He helped me . – Bana yardım etti.
She called them last night. – Onları dün gece aradı.

4. Cümlecik (Noun Clause) Olarak Nesne

Bazı fiiller, nesne olarak bir yan cümleyi (noun clause) alır. Bu tür cümlelerde, nesne bir düşünceyi, açıklamayı ya da durumu ifade eden tüm bir cümle olabilir.

He explained why he was late . – Neden geç kaldığını açıkladı.
I don’t know what she wants . – Ne istediğini bilmiyorum.
They remembered that the meeting was at 9 . – Toplantının 9’da olduğunu hatırladılar.

5. Dolaylı ve Doğrudan Nesne

Bazı geçişli fiiller hem doğrudan nesne hem de dolaylı nesne alabilir. Bu tür cümlelerde, fiil iki nesneyle birlikte kullanılır:

She gave me a book . – Bana bir kitap verdi. (me = dolaylı nesne, a book = doğrudan nesne)
They sent her a message . – Ona bir mesaj gönderdiler.

6. Geçişli Fiillerde Sıra ve Cümle Yapısı

İngilizce’de tipik cümle yapısı şu şekildedir:

Özne + Geçişli Fiil + (Dolaylı Nesne) + Doğrudan Nesne

Ayrıca nesnelerin yeri bazen edatlar yardımıyla da düzenlenebilir:

She gave a book to me . – Bana bir kitap verdi.
He showed the photo to his friends . – Fotoğrafı arkadaşlarına gösterdi.

Geçişli ve Geçişsiz Fiillerle Sık Yapılan Hatalar

İngilizce öğrenenlerin sıklıkla yaptığı hatalardan biri, geçişli (transitive) ve geçişsiz (intransitive) fiillerin farkını tam olarak anlayamadan bu fiilleri yanlış şekilde kullanmaktır. Bu tür hatalar, cümlelerin yapısını bozar, anlamın eksik ya da hatalı olmasına neden olur ve iletişimi zorlaştırır.

1. Geçişli Fiili Nesne Olmadan Kullanmak

Geçişli fiiller, doğrudan bir nesneye ihtiyaç duyar. Eğer bu fiiller nesne olmadan kullanılırsa, cümle eksik kalır ya da anlamsız olur.

Yanlış Kullanım:

He explained. ❌ (Ne açıkladığı belli değil, anlam eksik.)
I want. ❌ (“Ne” istediği belirsiz.)

Doğru Kullanım:

He explained the problem . ✔
I want a coffee . ✔

2. Geçişsiz Fiile Yanlışlıkla Nesne Eklemek

Geçişsiz fiiller, doğrudan nesne almaz. Bu fiillerin arkasına nesne getirilirse, hem dilbilgisel olarak hem de anlam açısından hata yapılmış olur.