İngilizce dilbilgisinin temel taşlarından biri olan özne-yüklem uyumu (subject-verb agreement), bir cümlenin öznesi ve yükleminin sayı ve kişi bakımından birbiriyle eşleşmesidir. Basit gibi görünse de, özellikle karmaşık cümle yapılarında veya belirsiz öznelerle kullanıldığında sıklıkla hata yapılan bir konudur. Bu bölümde, özne-yüklem uyumunun temel kurallarını, sık karşılaşılan zorlukları ve bu hatalardan nasıl kaçınabileceğinizi ayrıntılı olarak ele alacağız. Bu konuya hakim olmak, hem yazılı hem de sözlü İngilizcenizin doğru ve akıcı olmasını sağlamak için hayati öneme sahiptir.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Özne-Yüklem Uyumu Nedir?
Özne-yüklem uyumu, bir cümlenin öznesi tekil olduğunda yükleminin de tekil; öznesi çoğul olduğunda ise yükleminin de çoğul olması kuralıdır. Bu kural, özellikle Geniş Zaman (Simple Present Tense) ve ‘be’ fiilinin geçmiş zamanı (was/were) gibi zaman kiplerinde belirginleşir. Bu uyumun ana amacı, cümlenin mantıksal ve dilbilgisel olarak tutarlı olmasını sağlamaktır. Bu kurala uymamak, cümlenin kulağa garip gelmesine veya yanlış anlaşılmasına neden olabilir. Örneğin, “The student study” yerine “The student studies” demek, dilbilgisel olarak doğru bir cümle kurmanın ilk adımıdır.
Temel Kurallar
- Tekil Özne – Tekil Yüklem: Tekil bir özne, tekil bir yüklemle eşleşir. Genellikle, Geniş Zamanda tekil özneler ( he, she, it ) ile kullanılan fiillerin sonuna “-s” veya “-es” eki gelir.
Örnek: The dog runs . (Köpek koşar.) / She eats an apple. (O bir elma yer.)
- Çoğul Özne – Çoğul Yüklem: Çoğul bir özne, çoğul bir yüklemle eşleşir. Geniş zamanda çoğul özneler ( we, you, they ) veya ” I ” ile kullanılan fiillerin sonuna ek gelmez.
Örnek: The dogs run . (Köpekler koşar.) / They eat apples. (Onlar elma yerler.)
Bu basit kurallar, özne-yüklem uyumunun temelini oluşturur. Ancak, bazı durumlar bu kuralı karmaşık hale getirebilir ve ek dikkat gerektirir.
Özne-Yüklem Uyumu İçin Zorlu Durumlar
Özne-yüklem uyumunun temel kuralları basit olsa da, bazı özel durumlar kafa karıştırıcı olabilir. Özellikle karmaşık cümle yapılarında veya belirli kelime gruplarıyla birlikte kullanıldığında bu uyumu sağlamak daha fazla dikkat gerektirir. İşte İngilizce öğrenenlerin en sık zorlandığı durumlar ve bu durumlarda özne-yüklem uyumunun nasıl sağlandığına dair detaylı açıklamalar:
1. Öznenin Yan Cümleciklerle Yüklemden Ayrılması
Bazen cümlenin asıl öznesi ile yüklemi arasına, özneyi niteleyen bir yan tümce veya kelime grubu girebilir. Bu gibi durumlarda, yüklemi asıl özneye göre çekimlemek kritiktir. Yüklem, kendisinden hemen önce gelen kelimeye değil, cümlenin ana öznesine uymalıdır.
Örnek:
- The book , along with the pens and papers, is on the table. (Kalemler ve kağıtlarla birlikte kitap masanın üzerinde.)
Bu cümlede asıl özne “the book” (tekil) olduğu için, yüklem “is” (tekil) olmalıdır. “Pens and papers” kelimeleri özneyi etkilemez ve yüklem çoğul olmaz.
- The students who are in the other class do not have their books. (Diğer sınıftaki öğrencilerin kitapları yok.)
Burada ana özne “The students” (çoğul) olduğu için, ana yüklem “do not have” (çoğul) olmalıdır. “who are in the other class” kısmı özneyi niteleyen bir yan cümleciktir.
2. Birleşik Özneler (Compound Subjects) ve Özel Durumları
“and” bağlacıyla birleştirilen iki veya daha fazla özne genellikle çoğul kabul edilir ve çoğul yüklemle eşleşir. Ancak bu kuralın istisnaları vardır:
- Çoğul Yüklem: John and Mary are going to the cinema. (John ve Mary sinemaya gidiyor.)
- Tekil Yüklem: Eğer birleşik özneler tek bir birim veya kavramı ifade ediyorsa, özne tekil kabul edilir ve tekil yüklemle eşleşir.
Örnek: Spaghetti and meatballs is my favorite dish. (Spagetti ve köfte benim en sevdiğim yemektir.) – Bu örnekte “spaghetti and meatballs” tek bir yemek olarak kabul edilir.
3. Belirsiz Zamirler (Indefinite Pronouns)
each, either, neither, one, everyone, everybody, nobody, somebody, everything, something, nothing gibi belirsiz zamirler, anlam olarak birden fazla kişiye veya şeye atıfta bulunsa bile, her zaman tekil kabul edilir ve tekil yüklemle eşleşir. Bu zamirler, bir gruptaki her bir bireyi tek tek işaret ettiği için tekil kabul edilir.
Örnek:
- Everyone wants to pass the exam. (Herkes sınavı geçmek ister.)
- Neither of the students was in the classroom. (Öğrencilerden hiçbiri sınıfta değildi.)
4. Topluluk İsimleri (Collective Nouns) ve Kullanım Farklılıkları
team, family, committee, group, jury, staff gibi topluluk isimleri, birim olarak tekil, bireyler olarak çoğul kabul edilebilir. Amerikan ve İngiliz İngilizcesinde bu konuda farklılıklar görülür:
- Tekil Yüklem: Topluluk bir bütün olarak, tek bir birim gibi hareket ettiğinde tekil yüklem alır.
Örnek: The team is ready for the game. (Takım oyun için hazır.) – Takım tek bir grup olarak düşünülüyor.
- Çoğul Yüklem: Topluluğun üyeleri birey olarak hareket ettiğinde, çoğul yüklem kullanılır. Bu kullanım, özellikle İngiliz İngilizcesinde yaygındır.
Örnek: The team are arguing with each other. (Takım üyeleri birbirleriyle tartışıyorlar.) – Takım üyeleri birey olarak ele alınıyor.
5. “Either… or…”, “Neither… nor…” ve Diğer Bağlaçlı Yapılar
“Either… or…”, “Neither… nor…”, “not only… but also…” gibi yapılarla kurulan cümlelerde, yüklem kendisine en yakın olan özneye uyar.
Örnek:
- Neither the students nor the teacher is happy. (Ne öğrenciler ne de öğretmen mutlu.) – Burada yüklem, tekil olan “the teacher” kelimesine uyum sağlar.
- Neither the teacher nor the students are happy. (Ne öğretmen ne de öğrenciler mutlu.) – Burada ise yüklem, çoğul olan “the students” kelimesine uyum sağlar.
Özne-Yüklem Uyumu Karşılaştırma Tablosu
Özne-yüklem uyumunun karmaşık olabilecek durumlarını daha iyi anlamanız için, aşağıdaki tablo farklı özne türlerinin nasıl bir yüklemle eşleştiğini özetlemektedir. Bu tablo, sık yapılan hatalardan kaçınmanıza ve İngilizce cümleler kurarken doğru kararlar vermenize yardımcı olacaktır.
| Özne Türü | Örnek Özne | Yüklem (Tekil/Çoğul) | Örnek Cümle |
|---|---|---|---|
| Tekil Özne | The student, She, It | Tekil | The student studies . |
| Çoğul Özne | The students, We, They | Çoğul | The students study . |
| “and” ile Birleşik Özneler | John and Sarah | Çoğul | John and Sarah work together. |
| Tek bir Birimi İfade Eden Birleşik Özne | Spaghetti and meatballs | Tekil | Spaghetti and meatballs is a classic dish. |
| Belirsiz Zamirler (each, nobody) | Everybody, One, Nothing | Tekil | Everybody knows the answer. |
| “Either… or…” ve “Neither… nor…” Yapısı | Either the cat or the dogs | En yakın özneye uyum sağlar | Either the cat or the dogs are in the house. |
| Topluluk İsimleri | The committee, The family | Tekil (birim olarak) / Çoğul (bireyler olarak) | The committee has met. (tek birim) / The family are arguing. (bireyler) |
| “A number of…” ve “The number of…” | A number of students | Çoğul | A number of students are absent. |
| “A number of…” ve “The number of…” | The number of students | Tekil | The number of students is increasing. |
Özne-Yüklem Uyumu ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
Özne-yüklem uyumu, İngilizce dilbilgisinin temel bir kuralı olsa da, özellikle karmaşık cümlelerde ve bazı özel durumlarda sıkça hata yapılan bir konudur. Bu hatalar, hem yazılı hem de sözlü iletişimde anlamın bozulmasına veya profesyonel olmayan bir izlenim bırakmaya neden olabilir. Bu bölümde, özne-yüklem uyumuyla ilgili en yaygın hataları ve bunlardan nasıl kaçınabileceğinizi detaylı olarak ele alacağız.
1. Özneyi Yüklemden Ayıran Kelimelerin Etkisi
En sık yapılan hatalardan biri, özne ile yüklem arasına giren kelimeler nedeniyle yüklemin yanlış çekimlenmesidir. “of”, “along with”, “as well as”, “together with” gibi edatlarla başlayan yan tümceler, cümlenin ana öznesini değiştirmez. Yüklemin daima cümlenin ana öznesine uyması gerekir.
Yanlış: The box of chocolates are on the table.
Doğru: The box of chocolates is on the table. (Ana özne “box” tekil olduğu için yüklem de tekil olmalıdır.)
Yanlış: The president , along with his advisors, are attending the meeting.
Doğru: The president , along with his advisors, is attending the meeting. (Ana özne “president” tekil olduğu için yüklem tekil olmalıdır.)
2. Belirsiz Zamirleri Çoğul Kabul Etmek
everyone, everybody, everything, nobody, no one, nothing, somebody, someone, something, each, either, neither, one gibi belirsiz zamirler tekil kabul edilir. Anlam olarak çoğul bir grubu ifade etseler bile, dilbilgisi kurallarına göre daima tekil yüklemle kullanılırlar.
Yanlış: Everyone are here.
Doğru: Everyone is here. (Herkes burada.)
Yanlış: Neither of the answers are correct.
Doğru: Neither of the answers is correct. (Yanıtların hiçbiri doğru değil.)
3. Topluluk İsimleri (Collective Nouns) ile Karışıklık
team, family, committee, government, jury gibi topluluk isimleri, bir bütün olarak hareket ettiklerinde tekil yüklem, üyeleri bireysel olarak hareket ettiklerinde ise çoğul yüklem alabilirler. Bu esneklik, bazen kafa karışıklığına neden olabilir. Bu isimlerin nasıl kullanıldığına dikkat etmek önemlidir.
Yanlış: The family are on vacation.
Doğru: The family is on vacation. (Amerikan İngilizcesinde “family” bir bütün olarak düşünüldüğünden tekil kullanılır.)
Yanlış: The committee is arguing among themselves.
Doğru: The committee are arguing among themselves. (Üyeler bireysel olarak tartışıyor, dolayısıyla çoğul kullanılır.)
4. “Either… or…” ve “Neither… nor…” Yapılarında Yanlış Uyarlama
Bu yapılarla kurulan cümlelerde yüklemin, kendisine en yakın olan özneye uyması gerekir. Cümledeki ilk özneye göre bir karar vermek yanlıştır.
Yanlış: Neither the students nor the teacher are happy.
Doğru: Neither the students nor the teacher is happy. (Yüklem tekil özne “the teacher”a uyum sağlar.)
Yanlış: Either the teacher or the students is happy.
Doğru: Either the teacher or the students are happy. (Yüklem çoğul özne “the students”a uyum sağlar.)
5. “A number of” ve “The number of” Karışıklığı
“A number of” ifadesi “birçok” anlamına gelir ve her zaman çoğul yüklem alır. “The number of” ise “sayısı” anlamına gelir ve her zaman tekil yüklem alır.
Yanlış: A number of students is absent today.
Doğru: A number of students are absent today. (Birçok öğrenci bugün yok.)
Yanlış: The number of students are increasing.
Doğru: The number of students is increasing. (Öğrenci sayısı artıyor.)
Özne-Yüklem Uyumu ile İlgili Örnek Cümleler
- The report that contains all the data is ready..
(Tüm verileri içeren rapor hazır .) . - Everybody was at the party last night..
(Dün gece partide herkes vardı .) . - My glasses are on the desk..
(Gözlüklerim masanın üzerinde .) . - Spaghetti and meatballs is a dish I enjoy..
(Spagetti ve köfte, keyif aldığım bir yemektir .) . - None of the books are on the shelf..
(Kitapların hiçbiri rafta değil .) . - The news is not good..
(Haberler iyi değil .) . - Mathematics is my favorite subject..
(Matematik en sevdiğim derstir .) . - A majority of the voters believe in the new policy..
(Seçmenlerin çoğunluğu yeni politikaya inanıyor .) . - Either the parents or the child is responsible..
(Ya ebeveynler ya da çocuk sorumlu .) . - Neither my friends nor I am going to the concert..
(Ne arkadaşlarım ne de ben konsere gidiyoruz .) . - The committee has postponed its decision..
(Komite kararını ertelemiştir .) . - The committee have differing opinions on the matter..
(Komite üyelerinin konuyla ilgili farklı fikirleri var .) . - The only thing that matters is your happiness..
(Önemli olan tek şey senin mutluluğundur.) . - The shoes, which were a gift, are too small for me..
(Hediye olan ayakkabılar bana çok küçük .) . - There is a book and a pen on the desk..
(Sıranın üzerinde bir kitap ve bir kalem var .) .