İngilizcede cümleleri daha kısa, daha akıcı ve daha doğal hale getirmenin etkili yollarından biri eksiltmedir (ellipsis). Eksiltme, bir cümle içinde daha önce belirtilmiş bir kelimeyi veya kelime grubunu tekrar etmeden, cümlenin anlamının anlaşılmasını sağlayan bir dilbilgisi olayıdır. Bu, özellikle yazılı ve sözlü iletişimde gereksiz tekrarlardan kaçınmak için sıkça kullanılır. Eksiltme, temel olarak fiilsel eksiltme (verbal ellipsis) ve isimsel eksiltme (nominal ellipsis) olmak üzere iki ana başlık altında incelenebilir.
Fiilsel eksiltme, bir cümlenin yükleminin veya yüklemin bir kısmının atılmasıdır. İsimsel eksiltme ise isimlerin veya isim tamlamalarının atılmasıdır. Her iki tür de, bağlamdan dolayı cümlenin tam anlamının kolayca anlaşıldığı durumlarda tercih edilir. Bu teknikleri ustaca kullanmak, dil becerilerinizi ileri seviyeye taşıyarak daha doğal ve etkili iletişim kurmanızı sağlar.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Fiilsel Eksiltme (Verbal Ellipsis) Nedir?
Fiilsel eksiltme (Verbal Ellipsis) , bir cümlenin fiilini veya fiil grubunu (verb phrase) tekrar etmeden, cümlenin anlamının bağlamdan kolayca anlaşıldığı durumlarda bu fiil kısmını atma işlemidir. Bu dilbilgisel yöntem, konuşmada ve yazıda gereksiz tekrarları önleyerek ifadeyi daha akıcı, kısa ve etkili hale getirir. Özellikle ardışık cümlelerde veya bir soruya kısa cevap verirken sıklıkla kullanılır. Fiilsel eksiltme, cümlenin doğal ve dinamik bir akış kazanmasına yardımcı olur. Bu, ana fiilin kendisinin değil, genellikle yardımcı fiillerin (auxiliary verbs) atılmasıyla veya sadece yardımcı fiillerin kullanılmasıyla gerçekleşir.
Fiilsel Eksiltmenin Detaylı Kullanım Alanları ve Yapıları
Fiilsel eksiltme, İngilizce’de farklı yapılar içinde kendini gösterir ve dilin zenginliğini ve esnekliğini ortaya koyar. İşte fiilsel eksiltmenin en yaygın kullanıldığı durumlar ve bu durumlarla ilgili detaylı açıklamalar:
Yardımcı Fiillerle Eksiltme
İngilizcede bir cümledeki ana fiil ve ona eşlik eden yardımcı fiil (be, do, have, will, can, could, would, should, may, might, must vb.) başka bir cümlede tekrar edildiğinde, ana fiil atılabilir ve sadece yardımcı fiil korunabilir. Bu, okuyucunun veya dinleyicinin hangi eylemden bahsedildiğini ilk cümleden bildiği için yapılır.
- Örnek: “She will call you later, but I will not .” (Sana sonra arayacak, ama ben aramayacağım .) Burada ikinci kısımda “call you later” ifadesi atılmıştır.
- Karşılaştırma ve Koordinasyon: Fiilsel eksiltme, cümleleri “and”, “but”, “or” gibi bağlaçlarla birleştirirken yaygın olarak kullanılır. Örneğin, “I love listening to music, and my brother does too.” (Müzik dinlemeyi seviyorum ve kardeşim de seviyor .) Buradaki “does”, “loves listening to music” fiil grubunun yerine geçmiştir.
Kısa Cevaplarda Eksiltme
Bir soruya kısa ve net bir şekilde cevap verirken, sorunun fiilini tekrarlamak yerine sadece uygun yardımcı fiil ile cevap verilir. Bu, hem zaman kazandırır hem de konuşmayı daha doğal hale getirir.
- Örnek: “Did you finish your homework?” “Yes, I did .” (Ödevini bitirdin mi? Evet, bitirdim .) “Did” yardımcı fiili, “finish my homework” eylemini temsil eder.
- Olumsuz Cevaplarda: Aynı şekilde, olumsuz cevaplar verirken de yardımcı fiile “not” eklenerek eksiltme yapılır. Örnek: “Can you help me with this?” “No, I’m sorry, I can’t .” (Bana bu konuda yardım edebilir misin? Hayır, üzgünüm, edemem .)
“To” Mastarı Sonrasında Eksiltme
Mastar “to” fiili takiben ana fiil bazen atılabilir, özellikle eylem daha önce belirtilmişse. Bu yapı genellikle “want to”, “love to”, “try to” gibi fiillerden sonra görülür.
- Örnek: “He asked me to help him, but I didn’t want to .” (O benden ona yardım etmemi istedi, ama ben istemiyordum .) Burada “to” kelimesinden sonra “help him” kısmı atılmıştır.
- Bu kullanım, cümledeki tekrardan kaçınmanın şık bir yoludur ve özellikle karmaşık cümle yapılarında akıcılığı artırır.
Ana Fiilin Tamamen Atılması
Bazı durumlarda ana fiil, cümle yapısı ve bağlam gereği tamamen atılabilir. Genellikle bu durumlar, cümlenin anlamının fiil olmadan da eksiksiz olduğu durumlardır.
- Örnek: “Why did you buy that book?” “Because I needed to .” (O kitabı neden aldın? Çünkü ihtiyacım vardı .) Burada “needed to buy it” ifadesindeki “buy it” kısmı atılmıştır.
İsimsel Eksiltme (Nominal Ellipsis) Nedir?
İsimsel eksiltme (Nominal Ellipsis) , bir cümle içinde daha önce adı geçen bir ismin veya isim grubunun (noun phrase) tekrarlanmasını engellemek amacıyla atılmasıdır. Bu teknik, dilin daha kısa, akıcı ve etkili olmasını sağlar. İsimsel eksiltmede, bağlam sayesinde hangi ismin kastedildiği açık olduğu için bu ismin tekrar söylenmesine gerek kalmaz. Bu, genellikle “one” veya “ones” gibi kelimelerle veya bazen ismin tamamen atılmasıyla gerçekleştirilir. Bu yapı, hem günlük konuşmalarda hem de yazılı metinlerde gereksiz kelime kullanımını azaltarak dilin verimliliğini artırır.
İsimsel Eksiltmenin Kullanıldığı Durumlar ve Yapıları
İsimsel eksiltme, İngilizce’de farklı bağlamlarda ve yapılarla kullanılır. Bu teknikleri anlamak, cümlelerinizi daha doğal ve ileri seviye hale getirmenize yardımcı olur.
“One” ve “Ones” Kullanımı ile Eksiltme
İsimsel eksiltmenin en yaygın şekli, daha önce bahsedilen bir tekil ismin yerine “one” kelimesini, çoğul ismin yerine ise “ones” kelimesini kullanmaktır. Bu, özellikle sıfatlarla birlikte kullanıldığında çok etkili olur ve cümledeki tekrarı ortadan kaldırır.
- Örnek: “I don’t have a car, but I want to buy a new one .” (Arabam yok, ama yeni bir tane almak istiyorum.) Burada “one” kelimesi, “car” isminin tekrarını engeller.
- Çoğul Örnek: “These books are old. Do you have any new ones ?” (Bu kitaplar eski. Hiç yeni olanları var mı?) “Ones” kelimesi “books” isminin çoğul tekrarını önler.
- Bu kullanım, karşılaştırmalarda veya bir nesne seçerken sıklıkla görülür. Örneğin: “I like the red shirt, not the blue one .” (Kırmızı gömleği beğendim, mavi olanı değil.)
Sayılarla Eksiltme
İsimsel eksiltme, sayılarla birlikte kullanıldığında da oldukça yaygındır. Cümlede bir sayıdan sonra ismin atılması, sayılan nesnenin bağlamdan anlaşıldığı durumlarda gerçekleşir.
- Örnek: “I have three brothers. Two of them live abroad.” (Üç erkek kardeşim var. İki tanesi yurt dışında yaşıyor.) “Of them” kısmı, “brothers” kelimesinin tekrarını önler.
- Bir diğer örnek: “How many apples do you have?” “I have three .” (Kaç elman var? Üç tane var.) Burada “apples” kelimesi atılmıştır.
Belirteçler (Determiners) ile Eksiltme
Bazı belirteçlerden sonra ismin atılması da isimsel eksiltme olarak kabul edilir. Bu, özellikle “another”, “each”, “both”, “either”, “neither”, “some”, “any”, “much”, “many”, “few” gibi belirteçlerle görülür.
- Örnek: “I’ve already eaten some cookies, but I want some more .” (Zaten birkaç kurabiye yedim, ama biraz daha istiyorum.) Burada “more” kelimesi “cookies” isminin yerine geçmiştir.
- Bir diğer örnek: “He took all the papers. There were no others left.” (Tüm kağıtları aldı. Başka hiç kalmamıştı.)
Sahiplik Zamirleri (Possessive Pronouns) ile Eksiltme
Sahiplik zamirleri (mine, yours, his, hers, ours, theirs) aslında isimsel eksiltmenin bir örneğidir. Bu zamirler, “my book”, “your car” gibi bir sahiplik ifadesindeki ismi temsil ederler.
- Örnek: “This is my book, and that is yours .” (Bu benim kitabım, ve şu da senin .) Burada “yours” kelimesi “your book” ifadesinin yerine geçerek eksiltme yapar.
Eksiltme Kullanımı Tablosu
Aşağıdaki tablo, fiilsel ve isimsel eksiltme arasındaki farkları ve kullanım alanlarını özetlemektedir:
| Eksiltme Türü | Açıklama | Örnek (Tam Cümle) | Örnek (Eksiltmeli Cümle) |
|---|---|---|---|
| Fiilsel Eksiltme | Fiilin veya fiil grubunun atılması. Genellikle yardımcı fiillerle kullanılır. | He said he would help, and he helped . | He said he would help, and he did . |
| İsimsel Eksiltme | İsmin veya isim grubunun atılması. “one/ones” ile sıklıkla kullanılır. | I need a new laptop. My old laptop is broken. | I need a new laptop. My old one is broken. |
Eksiltme ve Anlam Boşluğu
Eksiltme, cümleleri kısaltmak ve tekrarlardan kaçınmak için harika bir araç olsa da, bu tekniği kullanırken en önemli husus, cümlenin bağlamının yeterince açık ve net olmasıdır. Eksiltme yaptığınızda, okuyucunuzun veya dinleyicinizin atılan kelime ya da kelime grubunu kolayca tahmin edebilmesi gerekir. Aksi takdirde, eksiltme yapmak anlam boşluğuna ve kafa karışıklığına yol açabilir.
Örneğin, “She likes dogs, and I do too.” cümlesinde “do” kelimesinin “like dogs” fiil grubunun yerini aldığı hemen anlaşılır. Ancak, daha karmaşık veya belirsiz cümlelerde tam ifadeyi kullanmak her zaman daha güvenli bir seçenektir. Bağlamın net olmadığı durumlarda eksiltme yapmak, cümlenin anlamını muğlaklaştırarak iletişimde sorunlar yaratabilir. Özellikle yazılı metinlerde, anlamın tek bir okumada net olması gerektiği için bu kural daha da önemlidir.
Eksiltme ile İlgili Sık Yapılan Hatalar ve Bunlardan Kaçınma Yolları
Eksiltme, anadili İngilizce olanlar için genellikle sezgisel bir beceri olsa da, İngilizce öğrenenler için bazı yaygın hatalara yol açabilir. Bu hataların farkında olmak, daha doğru ve akıcı bir dil kullanmanıza yardımcı olur.
Yaygın Hatalar ve Düzeltme Yöntemleri
- Yanlış Yardımcı Fiil Kullanımı: Eksiltme yaparken, orijinal cümlenin zamanına, öznesine ve fiil yapısına uygun yardımcı fiili kullanmak kritik önem taşır. Örneğin, geçmiş zamanda bir fiil için “do” yardımcı fiili yerine mutlaka “did” kullanılmalıdır.
- Hatalı Örnek: “I saw him yesterday, and she did too.” (Dün onu gördüm, ve o da öyle yaptı.) – Hata burada değil, asıl hata fiil uyumsuzluğu ile başlar.
Doğru Örnek: “I saw him yesterday, and she did too.” (Doğru, çünkü “did”, “saw him yesterday” ifadesini temsil ediyor.)
Hatalı Örnek: “He has been to Paris, and I have too.” (Paris’e gitti, ve ben de gittim.)
Doğru Örnek: “He has been to Paris, and I have too.” (Burada “have”, “been to Paris” ifadesini temsil ediyor.)
- Hatalı Örnek: “I saw him yesterday, and she did too.” (Dün onu gördüm, ve o da öyle yaptı.) – Hata burada değil, asıl hata fiil uyumsuzluğu ile başlar.
- Bağlam Eksikliği: Eksiltme, ancak bağlamın açık olduğu durumlarda kullanılmalıdır. Anlamın belirsiz olduğu durumlarda eksiltmeden kaçınmak gerekir.
- Hatalı Örnek: “I went to the store. Did you?” (Mağazaya gittim. Sen de mi?) – Burada kastedilen eylem belli olsa da, daha karmaşık cümlelerde bu net olmayabilir.
- “One/Ones” Yanlış Kullanımı: İsimsel eksiltmede kullanılan “one” ve “ones” kelimeleri, tekil ve çoğul isimlerin yerine geçmek için kullanılır. Bu ikisini karıştırmak sıkça karşılaşılan bir hatadır.
- Hatalı Örnek: “I need a new pair of shoes. My old one are worn out.” (“shoes” çoğul olmasına rağmen “one” kullanılması.)
Doğru Örnek: “I need a new pair of shoes. My old ones are worn out.” (“ones” kelimesi, çoğul olan “shoes” kelimesinin yerine doğru şekilde geçer.)
- Hatalı Örnek: “I need a new pair of shoes. My old one are worn out.” (“shoes” çoğul olmasına rağmen “one” kullanılması.)
- Gereksiz Eksiltme: Bazen, cümlenin akıcılığını artırmak yerine anlamsız hale getirecek şekilde eksiltme yapılabilir. Eksiltme her zaman bir gereklilik olmaktan çok bir tercihtir ve sadece cümleyi daha iyi hale getirdiği zaman kullanılmalıdır.
Fiilsel ve İsimsel Eksiltme ile İlgili Örnek Cümleler
- I am going to the store, but she is not ..
Ben markete gidiyorum, ama o gitmiyor . . - He can sing, and his sister can too..
O şarkı söyleyebilir, ve kız kardeşi de söyleyebilir . . - Have you finished your homework? Yes, I have ..
Ödevini bitirdin mi? Evet, bitirdim . . - I want to buy a new car, but I don’t have enough money to buy one ..
Yeni bir araba almak istiyorum, ama almak için yeterli param yok. . - She likes the red dress better than the blue one ..
Kırmızı elbiseyi mavi olandan daha çok seviyor. . - The big dog is friendly, but the small one is not..
Büyük köpek arkadaş canlısı, ama küçük olan değil. . - There are many different types of phones, but the newest ones are very expensive..
Birçok farklı telefon türü var, ama en yeni olanları çok pahalı. . - He wanted to go to the cinema, but I didn’t want to ..
Sinemaya gitmek istedi, ama ben istemiyordum . . - I love chocolate cake, and my husband does too..
Çikolatalı keki severim, ve eşim de sever . . - You should wear a coat. I am not , it’s not that cold.
Mont giymelisin. Ben giymiyorum , o kadar soğuk değil. - They have some apples, and we have some too..
Onların bazı elmaları var, bizim de bazı var. . - I have read all of his books, but my friend has only read a few of them ..
Onun tüm kitaplarını okudum, ama arkadaşım sadece birkaçını okudu. . - “Is she ready?” “No, she is not yet.”.
“Hazır mı?” “Hayır, henüz değil .” . - He took the first bus, and she took the second one ..
O ilk otobüsü aldı, o da ikinci olanı aldı. . - The old car needs a new battery, but the new one does not..
Eski arabanın yeni bir aküye ihtiyacı var, ama yeni olanın yok. .