İngilizce’de Önekler ve Sonekler – Prefixes and Suffixes in English

İngilizcede, var olan kelimelere yeni anlamlar katmak veya kelimenin türünü (isimden fiile, sıfattan isme vb.) değiştirmek için kelime köklerine belirli ekler getiririz. Bu ekler, kelimenin önüne geliyorsa önek (prefix) , sonuna geliyorsa sonek (suffix) olarak adlandırılır. Bu yöntem, sözcük dağarcığınızı zenginleştirmek ve kelimelerin anlamlarını daha iyi anlamak için son derece önemlidir.

İçindekiler

Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.

Önek (Prefix) Nedir?

Önekler (prefixes) , bir kelimenin başına eklenerek o kelimenin anlamını değiştiren harf veya harf gruplarıdır. Bu ekler, genellikle kelimenin türünü (isim, fiil, sıfat vb.) değiştirmezler, ancak ona yeni bir anlam katarlar. Önekler, tek başına bir kelime olarak kullanılamazlar; daima bir kelime köküne bağlanmaları gerekir. İngilizcede kelime dağarcığını genişletmenin ve bilmediğiniz bir kelimenin anlamını tahmin etmenin en etkili yollarından biri önekleri öğrenmektir.

Öneklerin Temel İşlevleri

Öneklerin en yaygın işlevleri şunlardır:

  • Olumsuzluk ve Karşıtlık: Bir kelimeye “değil”, “tersi” veya “karşıtı” anlamı katarlar. Bu, İngilizce öğrenenler için en önemli önek gruplarından biridir. Örneğin, ‘un-‘ ( un happy – mutsuz), ‘dis-‘ ( dis agree – aynı fikirde olmamak), ‘mis-‘ ( mis understand – yanlış anlamak), ‘in-‘ ( in correct – yanlış). Bu önekler sayesinde bir kelimenin olumsuz halini kolayca oluşturabilirsiniz.
  • Tekrar ve Yeniden Yapma: Bir eylemin tekrarlandığını belirtirler. En yaygın örneği ‘re-‘ önekidir ( re write – yeniden yazmak, re build – yeniden inşa etmek). Bir fiilin başına geldiğinde o eylemin tekrarlanacağını ifade eder.
  • Zaman ve Konum Belirtme: Bir olayın zamanını veya bir nesnenin konumunu belirlemeye yardımcı olurlar. Örneğin, ‘pre-‘ ( pre view – ön izleme, pre historic – tarih öncesi) öneki “önce” anlamı katarken, ‘post-‘ ( post pone – ertelemek, post -war – savaş sonrası) öneki “sonra” anlamı taşır. ‘sub-‘ ( sub way – metro, sub marine – denizaltı) öneki ise “altında” veya “aşağısında” anlamı verir.

En Yaygın Önekler ve Anlamları

Aşağıdaki tablo, İngilizcede en sık kullanılan önekleri ve anlamlarını özetlemektedir:

Önek Anlamı Örnek Kelimeler Örnek Anlamlar
un- Olumsuzluk, tersi un happy, un lock mutsuz, kilidini açmak
dis- Olumsuzluk, karşıtlık dis agree, dis connect aynı fikirde olmamak, bağlantıyı kesmek
mis- Yanlış, hatalı mis understand, mis spell yanlış anlamak, yanlış yazmak
re- Yeniden, tekrar re write, re use yeniden yazmak, yeniden kullanmak
pre- Önce pre view, pre pare ön izleme, hazırlamak
in-, im-, il-, ir- Olumsuzluk in active, im possible, il legal, ir regular aktif olmayan, imkansız, yasa dışı, düzensiz
anti- Karşı, zıt anti social, anti freeze sosyal karşıtı, donma önleyici

Öneklerin Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Önekleri kullanırken bazı yazım kurallarına dikkat etmek önemlidir. Örneğin, in- öneki kelimenin ilk harfine göre farklı şekillerde kullanılabilir. Kelime kökü ‘m’ veya ‘p’ ile başlıyorsa ‘im-‘ ( im possible), ‘l’ ile başlıyorsa ‘il-‘ ( il legal) ve ‘r’ ile başlıyorsa ‘ir-‘ ( ir regular) olur. Diğer durumlarda ise ‘in-‘ kullanılır. Bu kuralları bilmek, yazım hatalarını önlemenize yardımcı olur.

Yaygın Önekler ve Anlamları

Önekler, kelimelerin anlamını anlamanız ve tahmin etmeniz için güçlü bir araçtır. İşte İngilizcede sıkça karşılaşılan bazı önekler ve anlamları:

  • re-: “yeniden” veya “tekrar” anlamı katar. Örneğin, ” re write” (yeniden yazmak), ” re build” (yeniden inşa etmek).
  • un-: Olumsuzluk anlamı verir, “değil” veya “tersi” demektir. Örneğin, ” un happy” (mutsuz), ” un lock” (kilidi açmak).
  • dis-: Genellikle olumsuzluk veya karşıtlık belirtir. Örneğin, ” dis agree” (aynı fikirde olmamak), ” dis connect” (bağlantıyı kesmek).
  • in-, im-, il-, ir-: Olumsuzluk anlamı katan varyasyonlardır. “in-” kelime “c” veya “d” ile başlarken, “im-” “m” veya “p” ile başlayan kelimelerde, “il-” “l” ile, “ir-” “r” ile başlayan kelimelerde kullanılır. Örneğin, ” in correct” (yanlış), ” im possible” (imkansız), ” il legal” (yasa dışı), ” ir regular” (düzensiz).
  • pre-: “önce” veya “önceki” anlamını taşır. Örneğin, ” pre view” (ön izleme), ” pre historic” (tarih öncesi).
  • mis-: “yanlış” veya “hatalı” anlamı katar. Örneğin, ” mis understand” (yanlış anlamak), ” mis spell” (yanlış yazmak).
  • anti-: “karşı” anlamındadır. Örneğin, ” anti social” (sosyal karşıtı), ” anti freeze” (donma önleyici).
  • sub-: “alt” veya “aşağı” anlamı katar. Örneğin, ” sub marine” (denizaltı), ” sub way” (metro).

Sonek (Suffix) Nedir?

Sonekler (suffixes) , bir kelimenin sonuna eklenerek o kelimenin anlamını ve en önemlisi kelime türünü değiştiren harf veya harf gruplarıdır. Öneklerin aksine, sonekler bir kelimenin fiil, isim, sıfat veya zarf olmasına karar verir. Bu yüzden İngilizce kelime bilgisini derinleştirmek ve kelimeler arasındaki ilişkileri anlamak için sonekler hayati bir öneme sahiptir. Bir fiilden isim, bir isimden sıfat veya bir sıfattan zarf türetebilmek, İngilizcede kendinizi daha akıcı bir şekilde ifade etmenizi sağlar.

Soneklerin Kelime Türü Üzerindeki Etkileri

Sonekler, kelime köküne eklenerek o kelimenin cümle içindeki görevini tamamen değiştirebilir. Bu, kelime ailelerinin oluşmasını sağlar ve her kelimeyi ayrı ayrı ezberlemek yerine, kök kelimeden diğer kelimeleri türetme mantığını anlamanıza yardımcı olur.

Yaygın Sonekler ve Anlamları

Sonekler, kelimelerin türünü değiştirmek için hayati öneme sahiptir. İşte en sık kullanılan sonek türleri ve örnekleri:

İsim Oluşturan Sonekler

Bir fiilden veya sıfattan isim yapmak için kullanılırlar. En yaygın olanları:

  • -tion / -sion: Fiillerden isim yapar. Örneğin, “inform” (bilgilendirmek) → “informa tion ” (bilgi), “discuss” (tartışmak) → “discus sion ” (tartışma).
  • -ment: Fiillerden isim yapar. Örneğin, “agree” (anlaşmak) → “agree ment ” (anlaşma), “develop” (gelişmek) → “develop ment ” (gelişim).
  • -ness: Sıfatlardan soyut isimler yapar. Örneğin, “happy” (mutlu) → “happi ness ” (mutluluk), “kind” (nazik) → “kind ness ” (nezaket).
  • -ence / -ance: Fiil veya sıfatlardan isim yapar. Örneğin, “exist” (var olmak) → “exist ence ” (varoluş), “important” (önemli) → “import ance ” (önem).
  • -er / -or: Bir işi yapan kişiyi veya bir aracı ifade eder. Örneğin, “teach” (öğretmek) → “teach er ” (öğretmen), “act” (oynamak) → “act or ” (aktör).

Sıfat Oluşturan Sonekler

İsimlerden veya fiillerden sıfat yapmak için kullanılırlar. En yaygın olanları:

  • -ful: “dolu” veya “sahip” anlamı katar. Örneğin, “beauty” (güzellik) → “beauti ful ” (güzel), “care” (özen) → “care ful ” (özenli).
  • -less: “eksik” veya “olmayan” anlamı katar. Örneğin, “care” (özen) → “care less ” (dikkatsiz), “hope” (umut) → “hope less ” (umutsuz).
  • -able / -ible: “yapılabilir” veya “mümkün” anlamı katar. Örneğin, “read” (okumak) → “read able ” (okunabilir), “access” (erişmek) → “access ible ” (erişilebilir).
  • -y: “gibi” veya “ile dolu” anlamı katar. Örneğin, “rain” (yağmur) → “rain y ” (yağmurlu), “mess” (dağınıklık) → “mess y ” (dağınık).

Zarf Oluşturan Sonek

Genellikle sıfatlardan zarf yapmak için kullanılır. En yaygın olanı:

  • -ly: Sıfatların sonuna eklenerek zarf oluşturur. Örneğin, “quick” (hızlı) → “quick ly ” (hızla), “careful” (özenli) → “careful ly ” (özenle).

Önek ve Sonek Kullanım Kuralları

Önek ve soneklerin birçoğu için standart kurallar olsa da, bazı istisnalar ve yazım değişiklikleri bulunur. Örneğin, bir sonek eklerken kelimenin sonundaki “y” harfi “i”ye dönüşebilir (“happy” → “happi ness “), veya sondaki sessiz harf iki kez yazılabilir (“swim” → “swi mm ing”). Bu kuralları öğrenmek, yazım hatalarını azaltmanıza yardımcı olacaktır.

Önek ve Soneklerin Kelime Türü Değiştirme Tablosu

Kelime Kökü Kelime Türü Önek / Sonek Yeni Kelime Yeni Kelime Türü Anlam
happy Sıfat un- un happy Sıfat Mutsuz
agree Fiil dis- dis agree Fiil Aynı fikirde olmamak
develop Fiil -ment develop ment İsim Gelişim
beauty İsim -ful beauti ful Sıfat Güzel
correct Sıfat in- in correct Sıfat Yanlış
slow Sıfat -ly slow ly Zarf Yavaşça
care İsim -less care less Sıfat Dikkatsiz

Önek ve Sonekler ile İlgili Sık Yapılan Hatalar

Önek ve sonekler, İngilizceyi daha iyi anlamak ve kullanmak için harika araçlar olsa da, öğrencilerin bu konuda sık sık hatalar yapması oldukça doğaldır. Bu hataların farkında olmak, dil bilgisi becerilerinizi geliştirmenin ilk adımıdır.

1. Yanlış Önek Seçimi

Öneklerin çoğu benzer anlamlar taşısa da, her kelime köküyle birleşemezler. Örneğin, “mutsuz” demek için ‘unhappy’ doğru bir kullanımdır, ancak ‘dis-happy’ veya ‘in-happy’ gibi kullanımlar yanlıştır. Hangi önekin hangi kelimeyle kullanıldığı genellikle zamanla ve okuma yaparak öğrenilen bir durumdur. Özellikle olumsuzluk öneklerinde (un-, dis-, in-, im-, il-, ir-), hangi önekin hangi kelimeyle kullanıldığını ezberlemek yerine, sık sık okuyarak ve dinleyerek doğal akışını yakalamak daha faydalıdır.

2. Soneklerin Kelime Türü Değiştirme Rolünü Unutmak

Soneklerin en önemli işlevi kelimenin türünü değiştirmektir. Öğrenciler bazen bu kuralı gözden kaçırabilir ve bir sıfat yerine isim, bir isim yerine fiil kullanabilirler. Örneğin, “Bu harika bir gelişimdir” demek isterken, “This is a great develop ” (geliştirmek) demek yerine, doğru isim hali olan “This is a great development ” (gelişim) cümlesini kullanmalısınız. Bir cümlenin öznesi, nesnesi veya sıfatı olması gereken yerlerde doğru kelime türünü kullanmak, cümlenin anlamını netleştirir ve dil bilgisi hatasını önler.

3. Yazım Değişikliklerini Göz Ardı Etmek

Birçok sonek kelime köküne eklendiğinde, kelimenin yazımında küçük değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikleri bilmemek, sıkça yazım hatalarına yol açar. En yaygın değişiklikler şunlardır:

  • ‘y’ harfinin ‘i’ye dönüşmesi: Sonu ‘y’ ile biten ve ‘y’den önce sessiz harf bulunan kelimelerde sonek eklenirken ‘y’ harfi ‘i’ye dönüşür. Örneğin, “happy” + “-ness” → “happ i ness”, “beautiful” + “-ly” → “beautifu lly “.
  • Sondaki sessiz harfin ikiye katlanması: Tek heceli ve sonu sessiz-ünlü-sessiz harf düzeninde biten kelimelerde, sonek eklenirken sondaki sessiz harf ikiye katlanır. Örneğin, “run” + “-ing” → “ru nn ing”, “big” + “-est” → “bi gg est”.
  • Sondaki ‘e’ harfinin düşmesi: Sonu sessiz harf ve ‘e’ harfiyle biten kelimelerde, sonek ünlü bir harfle başlıyorsa ‘e’ harfi düşer. Örneğin, “live” + “-ing” → “liv ing “, “create” + “-ive” → “creat ive “.

4. Sonekleri ve Önekleri Gereksiz Kullanmak

Bazen öğrenciler, zaten var olan bir kelime için yeni bir önek veya sonek türetmeye çalışabilirler. Örneğin, “not good” demek için ‘ungood’ gibi bir kelime uydurmak yerine, “bad” kelimesini kullanmak gerekir. İngilizcede her zaman en basit ve yaygın kelimeyi kullanmak daha etkili bir iletişim sağlar. Dilbilgisi kurallarını ve kelime türetme mantığını anlamak, ancak her durumda bu kuralları uygulamaya çalışmamak önemlidir.

Öneklerin ve Soneklerin Kelime Anlamına Etkileri

Önekler ve sonekler, sadece kelimenin türünü değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda kelimenin temel anlamını da derinden etkiler. Bir kelimeye eklenen önek veya sonek, kelimeye yeni bir nüans, bir olumsuzluk, bir karşıtlık veya bir özellik katabilir.

Öneklerin Anlama Katkıları

Önekler genellikle kelimenin ana anlamını bozmadan, ona belirli bir yön veya özellik katarlar. Bu özellikler genellikle şunlardır:

  • Olumsuzluk ve Karşıtlık: Bu, öneklerin en yaygın işlevidir. un- (unhappy, unfair), dis- (dislike, dishonest), mis- (misunderstand, misbehave), in- (inactive, incomplete) gibi önekler kelimeye “değil” veya “tersi” anlamı katarlar. Bir kelimenin olumsuz halini öğrenmek için bu önekleri tanımak çok önemlidir.
  • Tekrar ve Yeniden Yapma: re- öneki (re-do, re-use), bir eylemin yeniden veya tekrar yapıldığını belirtir. Bu önek, bir işi tekrar etme ihtiyacını ifade eder.
  • Zaman ve Konum: pre- (pre-school, pre-paid) öneki “önce” anlamı katarken, post- (post-war, post-mortem) öneki “sonra” anlamı verir. sub- (subway, submerge) “altında” veya “aşağısında” anlamı taşır. Bu önekler, bir olayın zamanını veya bir nesnenin konumunu belirlemeye yardımcı olur.

Soneklerin Anlama ve Kelime Türü Değişimine Etkileri

Sonekler, kelimeye yeni bir tür ve anlam kazandırmada öneklerden daha etkilidir. Sonekler sayesinde İngilizcede kelime hazinesi büyük bir esneklik kazanır.

  • Fiilden İsim Yapımı: -tion , -sion , -ment gibi sonekler, bir fiili alıp ondan bir eylemin sonucunu, durumunu veya kendisini anlatan bir isim yapabilir. Örneğin, “to argue” (tartışmak) fiilinden “argu ment ” (tartışma) ismini türetebiliriz.
  • Sıfattan İsim Yapımı: -ness veya -ity gibi sonekler, bir sıfatın niteliğini veya durumunu ifade eden soyut isimler oluşturur. Örneğin, “dark” (karanlık) sıfatından “dark ness ” (karanlık) ismini, “able” (yetenekli) sıfatından “abil ity ” (yetenek) ismini türetebiliriz.
  • İsimden Sıfat Yapımı: -ful (hopeful), -less (hopeless), -y (rainy), -ous (glorious) gibi sonekler, bir isimden o ismin özelliklerini taşıyan bir sıfat oluşturur. Bu sonekler sayesinde, bir nesnenin niteliğini açıklayabiliriz.
  • Sıfattan Zarf Yapımı: -ly son eki, bir sıfatı alıp bir eylemin nasıl yapıldığını anlatan bir zarf haline getirir. Bu, konuşma ve yazıda eylemlerin niteliklerini detaylandırmak için vazgeçilmezdir.

İngilizce Öğreniminde Önek ve Soneklerin Önemi

Önek ve sonek bilgisi, İngilizce öğrenimi için temel bir yetenektir. Bu bilgiyi edinmek, kelime dağarcığınızı artırmak için ezberlemenin ötesinde, mantıksal bir yol sunar. Yeni bir kelimeyle karşılaştığınızda, eğer o kelimenin kökünü ve üzerindeki önekleri veya sonekleri tanıyorsanız, kelimenin anlamını tahmin etme şansınız artar. Bu durum, okuduğunuz metinleri daha hızlı anlamanızı ve yazma becerilerinizi geliştirmenizi sağlar.

Önek ve Sonekleri Etkili Kullanmak İçin İpuçları

  • Yaygın Önekleri ve Sonekleri Ezberleyin: Anlamları ve işlevleriyle birlikte en sık kullanılan önek ve sonekleri öğrenmek, kelime dağarcığınızı hızla genişletecektir.
  • Kelime Ailelerini Keşfedin: Bir kelime kökü (örneğin “act”) üzerinden türeyen farklı kelimeleri ( act ion, act ive, act or, re- act ) inceleyin. Bu, kelimeler arasındaki ilişkiyi anlamanıza yardımcı olur.
  • Bağlam İçinde Öğrenin: Kelimeleri tek başına ezberlemek yerine, cümle içinde nasıl kullanıldıklarını gözlemleyin. Bir kelimenin türünün nasıl değiştiğini görmek, bu kuralları pekiştirmenize yardımcı olur.

Önekler ve Sonekler Konusuyla İlgili Alıştırmalar

Aşağıdaki listeden İngilizce’de Önekler ve Sonekler konusuyla ilgili alıştırmaları seçerek online olarak test çözmeye başlayabilirsiniz.

Önekler ve Sonekler ile İlgili Örnek Cümleler

  • The teacher asked us to rewrite the essay with more details..
    Öğretmen, makaleyi daha fazla detayla yeniden yazmamızı istedi. .
  • He was unhappy with the test results and decided to study more..
    Test sonuçlarından mutsuzdu ve daha fazla çalışmaya karar verdi. .
  • I completely disagree with his opinion on the matter..
    Bu konuda onun fikrine tamamen katılmıyorum . .
  • Her sudden illness prevented her from attending the party..
    Onun ani hastalığı partiye katılmasını engelledi. .
  • The city has a great development plan for the next five years..
    Şehrin önümüzdeki beş yıl için harika bir gelişim planı var. .
  • The students showed a great deal of kindness towards the new classmate..
    Öğrenciler yeni sınıf arkadaşına karşı büyük bir nezaket gösterdi. .
  • It is impossible to finish this project in one day..
    Bu projeyi bir günde bitirmek imkansızdır . .
  • His carelessness led to a serious accident..
    Onun dikkatsizliği ciddi bir kazaya yol açtı. .
  • The instructions were so simple that they were understandable for everyone..
    Talimatlar o kadar basitti ki herkes için anlaşılabilirdi . .
  • The company’s new policy has been very successful ..
    Şirketin yeni politikası çok başarılı oldu. .
  • He misunderstood the question and gave the wrong answer..
    Soruyu yanlış anladı ve yanlış cevap verdi. .
  • The scientist’s discovery was irrefutable and groundbreaking..
    Bilim insanının keşfi çürütülemez ve çığır açıcıydı. .
  • She carefully placed the fragile vase on the shelf..
    Kırılgan vazoyu rafa dikkatlice koydu. .
  • My grandmother’s happiness is the most important thing to me..
    Büyükannemin mutluluğu benim için en önemli şeydir. .
  • The new law is illegal and must be overturned..
    Yeni yasa yasa dışıdır ve bozulmalıdır. .

İlgili Bağlantılar

Yorum yapın