İngilizcede sıfatlar, bir ismi nitelendirmek ya da nicelik bakımından açıklamak için kullanılır. Bu bağlamda en temel ayrım tanımlayıcı sıfatlar (descriptive adjectives) ile nicelik sıfatları (quantitative adjectives) arasında yapılır. Her iki sıfat türü de isimlerin önünde yer alır ancak işlevleri farklıdır. Bu makalede her iki sıfat türünü detaylı olarak ele alacağız, aralarındaki farkları inceleyeceğiz ve cümle içindeki görevlerini açıklayacağız.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Tanımlayıcı Sıfatlar Nedir?
Tanımlayıcı sıfatlar, İngilizcede bir ismin ya da zamirin niteliğini, durumunu veya kalitesini belirtmek için kullanılan sıfat türüdür. Bu sıfatlar, varlıkların fiziksel özelliklerini (renk, boyut, şekil), kişilik özelliklerini (nazik, zeki, cesur), duygusal durumlarını (mutlu, üzgün, öfkeli) ya da soyut kavramları (garip, sıradan, önemli) tanımlamak için kullanılır. Cümlede genellikle nitelenen ismin hemen önünde yer alırlar ve okuyucunun ya da dinleyicinin betimlenen varlığı zihninde daha net canlandırmasını sağlarlar.
Tanımlayıcı sıfatlar, dilin en yaygın ve işlevsel sıfat türüdür. Anlatımı renklendirir, detaylandırır ve daha etkileyici hale getirir. Bir cümlede tanımlayıcı sıfat olmadan, isimler çoğunlukla belirsiz kalır. Örneğin:
- a book (bir kitap) – Ne tür bir kitap? Belirsiz.
- a fascinating book (büyüleyici bir kitap) – Artık kitap hakkında nitelik bilgisi verildi.
Tanımlayıcı sıfatlar çoğu zaman duyularla algılanabilen özellikleri yansıtsa da, soyut özellikleri betimlemek için de sıklıkla kullanılırlar. Bu nedenle, hem somut (örneğin: tall, red, noisy) hem de soyut (örneğin: honest, difficult, strange) varlıkları tanımlamada oldukça geniş bir işlev yelpazesi sunarlar.
İngilizcede tanımlayıcı sıfatlar genellikle şu tür anlamlar taşır:
- Renk: red, blue, green, yellow
- Boyut: big, small, tall, short
- Şekil: round, square, flat
- Yaş: old, young, new
- Durum: broken, clean, full
- Duygusal hâl: happy, angry, excited
- Kişilik: kind, brave, shy
- Soyut kavramlar: important, difficult, interesting
Tanımlayıcı sıfatların en önemli özelliği, varlığı daha ayrıntılı tanımlayarak konuşmaya ya da yazıya netlik ve canlılık katmalarıdır.
Tanımlayıcı Sıfatların Özellikleri
Tanımlayıcı sıfatlar, yapıları ve kullanım yerleri bakımından çeşitli özellikler taşır. Bu özellikler hem dil bilgisi hem de anlam açısından öğrenilmesi gereken temel kuralları kapsar. Aşağıda tanımlayıcı sıfatların en önemli özellikleri detaylı şekilde açıklanmıştır:
- İsimden önce gelirler: Tanımlayıcı sıfatlar doğrudan ismin önünde yer alır ve isme ait nitelik belirtirler. Örnek: a noisy classroom (gürültülü bir sınıf).
- Yüklemde kullanılabilirler: Linking verbs (be, seem, look, become vb.) ile kullanıldıklarında yüklemde yer alabilirler. Örnek: The classroom is noisy.
- Çoğu karşılaştırma (comparative) ve üstünlük (superlative) derecelerine sahiptir: Özellikle tek heceli ya da yaygın iki heceli sıfatlar “-er / -est” takılarıyla derecelendirilir: tall, taller, tallest . Daha uzun sıfatlar “more / most” ile kullanılır: more beautiful, most beautiful .
- Sıfatlar zincir halinde kullanılabilir: Birden fazla tanımlayıcı sıfat art arda gelerek bir ismi tanımlayabilir. Bu durumda sıfatların dizilimi önemlidir. Örnek: a beautiful large antique wooden table .
- Çeşitli duyu alanlarına hitap eder: Tanımlayıcı sıfatlar yalnızca görsel değil, işitsel, dokunsal, hatta duygusal algılara dair nitelikleri de kapsar. Örneğin: loud music, rough surface, sad story .
- Hem olumlu hem olumsuz çağrışımlar taşıyabilirler: generous, friendly, strong gibi olumlu; rude, dirty, weak gibi olumsuz çağrışımlı sıfatlar tanımlayıcı sıfat grubuna girer.
- İsim gibi kullanılabilirler: Belirli durumlarda tanımlayıcı sıfatlar, isim görevinde kullanılarak bir grubu ya da özelliği temsil edebilir. Örnek: The rich should help the poor.
Bu özellikler sayesinde tanımlayıcı sıfatlar, hem yazılı hem sözlü anlatımda anlatımı zenginleştirir, anlamı derinleştirir ve iletişimi daha etkili kılar.
Nicelik Sıfatları Nedir?
Nicelik sıfatları, İngilizcede bir ismin miktarını, sayısını veya derecesini belirtmek için kullanılan sıfat türleridir. Bu sıfatlar, bir nesnenin ya da varlığın “kaç tane” ya da “ne kadar” olduğunu gösterir. Tanımlayıcı sıfatlardan farklı olarak nicelik sıfatları, nitelik değil, sayısal ya da miktarsal bilgi sunar. Bu nedenle anlatımda ölçü, sayı, yoğunluk ve oran bildirme amacıyla önemli bir yer tutarlar.
Nicelik sıfatları, genellikle soyut ve somut nesnelerin sayısını ya da miktarını belirtmek için kullanılır ve bu kullanımlar sırasında sayılabilen (countable) ve sayılamayan (uncountable) isimler arasında ayrım yapmak gerekir. İngilizcede bazı nicelik sıfatları yalnızca sayılabilen isimlerle, bazıları ise yalnızca sayılamayan isimlerle kullanılırken, bazıları her ikisiyle de kullanılabilir.
Bu tür sıfatlar genellikle isimden önce yer alır ve ismi sayı veya miktar açısından sınırlar ya da tanımlar. Aşağıda farklı kategorilere göre örnek nicelik sıfatlar verilmiştir:
Sayılabilen İsimlerle Kullanılan Nicelik Sıfatları:
- many – birçok
- a few – birkaç
- several – birkaç tane
- numerous – sayısız
Sayılamayan İsimlerle Kullanılan Nicelik Sıfatları:
- much – çok
- a little – azıcık
- little – az
- sufficient – yeterli
Hem Sayılabilen Hem de Sayılamayan İsimlerle Kullanılabilen Nicelik Sıfatları:
- some – bazı / biraz
- any – herhangi / hiç
- all – tüm
- no – hiç
- more – daha fazla
- enough – yeterince
- most – çoğu
Bu sıfatlar, nesnelerin veya kavramların miktarını belirtmekle birlikte bazen nesnenin varlığını ya da yokluğunu da ifade edebilir. Örneğin “no” sıfatı, varlığın olmadığını vurgular: No students came to the lecture.
Nicelik sıfatları özellikle anlatımın ölçülülüğünü, yoğunluğunu ve nesneler arasındaki miktar ilişkisini ifade etmek için vazgeçilmezdir.
Nicelik Sıfatlarının Özellikleri
Nicelik sıfatları, kullanım şekilleri, bağlamları ve isim türleriyle ilişkileri bakımından belirli kurallara sahiptir. Bu kurallar öğrenildiğinde, dilin miktar bildirme yönü çok daha doğru ve etkili şekilde kullanılabilir. İşte nicelik sıfatlarının en belirgin özellikleri:
- İsmin sayılabilir olup olmamasına göre değişirler: En temel özelliklerinden biri, bazı sıfatların yalnızca sayılabilen ya da yalnızca sayılamayan isimlerle kullanılabilmesidir. Örneğin “many” sadece sayılabilen isimlerle, “much” ise sadece sayılamayanlarla kullanılır.
- İsimden önce gelirler: Tıpkı tanımlayıcı sıfatlar gibi, nicelik sıfatları da nitelenen ismin önünde yer alır. Örnek: He has many books.
- Sayısal sıfatlarla karıştırılmamalıdır: “One”, “two”, “five” gibi sayılar doğrudan nicelik bildirse de dilbilgisinde “numeral adjectives” (sayı sıfatları) olarak adlandırılır. Oysa “many” , “much” , “few” gibi sözcükler nicelik sıfatı kategorisine girer.
- Olumlu, olumsuz ve soru cümlelerinde farklı şekilde kullanılabilirler: Örneğin “any” genellikle olumsuz ve soru cümlelerinde yer alır, “some” ise olumlu cümlelerde kullanılır:
- Do you have any milk? – Hiç sütün var mı?
- I have some milk. – Biraz sütüm var.
- Yoğunluk ve yeterlilik ifade ederler: “Enough”, “too much”, “plenty of”, “a lot of” gibi nicelik sıfatları bir şeyin az mı, yeterli mi yoksa fazla mı olduğunu belirtmek için kullanılır.
- Belirsiz ya da kesin miktar bildirebilirler: “Some” ve “a few” gibi sıfatlar belirsiz miktarları ifade ederken, “all” ya da “no” gibi sıfatlar daha kesin ve net sınırlar çizer.
- Karşılaştırma içeren yapılarla birlikte kullanılabilirler: “More” ve “less” gibi sıfatlar, karşılaştırmalı nicelik ifadeleri oluşturur: We need more chairs.
Bu özellikler sayesinde nicelik sıfatları, yalnızca miktar belirtmekle kalmaz; aynı zamanda anlatımda ölçü, denge ve oran kurma imkânı sağlar. Özellikle akademik, teknik ve resmi metinlerde nicelik sıfatlarının doğru ve yerinde kullanımı, cümlenin anlam gücünü doğrudan etkiler.
Tanımlayıcı ve Nicelik Sıfatlarının Cümledeki Görevleri
Tanımlayıcı ve nicelik sıfatları, İngilizce cümlelerde farklı ama tamamlayıcı işlevlere sahiptir. Her ikisi de ismi niteler; ancak biri ismin niteliğini (ne tür?) açıklarken, diğeri miktarını (kaç tane? ne kadar?) belirtir. Bu iki sıfat türü, özellikle anlatımı detaylandırmak ve daha net hale getirmek için sıklıkla birlikte kullanılır. Birlikte kullanıldıklarında, aralarında belirli bir sıralama kuralı vardır.
Genel kural şudur: Önce nicelik sıfatı, sonra tanımlayıcı sıfat gelir. Çünkü önce varlığın miktarı belirtilir, ardından niteliği tanımlanır. Bu hem doğal anlatım akışına uygundur hem de İngilizce sıfat dizilişi kurallarıyla tutarlıdır.
Bu kuralın uygulamasını aşağıdaki örneklerde açıkça görebiliriz:
- She bought some beautiful flowers.
– Birkaç güzel çiçek aldı. - Many young people use social media.
– Birçok genç insan sosyal medya kullanıyor. - I need a few clean towels.
– Birkaç temiz havluya ihtiyacım var. - They adopted several cute puppies.
– Birkaç sevimli yavru köpek sahiplendiler.
Tanımlayıcı ve nicelik sıfatları aynı anda kullanıldığında, bazen araya başka sıfat türleri de girebilir (örneğin renk, şekil, köken, kullanım türü gibi). Ancak temel sıra bozulmaz: nicelik → diğer sıfatlar → tanımlayıcı sıfat → isim .
Örnek: Several large red plastic containers – Birkaç büyük kırmızı plastik kutu
Bu tür çoklu sıfat kullanımlarında, doğru sıralama hem cümledeki anlamın netliğini artırır hem de anlatımı doğal kılar. Yanlış sıralama ise anlam karmaşasına ve dil bilgisi hatalarına yol açabilir.
Tanımlayıcı ve Nicelik Sıfatları ile Sık Yapılan Hatalar
Bu iki sıfat türünün kullanımı genellikle kolay gibi görünse de, özellikle dil öğrenme sürecindeki öğrenciler arasında bazı yaygın hatalar gözlemlenir. Aşağıda bu hataların en belirgin olanları sıralanmıştır:
- Much / Many karışıklığı: Sayılabilen isimlerle many , sayılamayanlarla much kullanılmalıdır. Yanlış: much books (doğru: many books )
- Some / Any ayrımının unutulması: Some genellikle olumlu cümlelerde, any ise olumsuz ve soru cümlelerinde kullanılır. Yanlış: Do you have some water? (doğru: Do you have any water? )
- A few / Few ve A little / Little farklarının göz ardı edilmesi:
- A few ve a little olumlu anlam taşır: “yeteri kadar var”.
- Few ve little olumsuz anlam taşır: “yetersiz”.
- Örnek: He has a few friends. (birkaç arkadaşı var – olumlu) / He has few friends. (pek arkadaşı yok – olumsuz)
- Sıfatların yanlış yeri: Tanımlayıcı sıfatlar genellikle isimden önce gelir. Ancak bazı öğrenciler bu sıfatları yüklem pozisyonuna yanlış şekilde yerleştirir. Yanlış: The dress beautiful is. (doğru: The dress is beautiful. )
- Gereksiz tekrarlar: more better , most easiest gibi yapılar yanlıştır. Bu tür ifadeler hem more/most hem de sıfatın kendi derecelendirme takısını içerdiği için gereksiz ve hatalıdır.
Karıştırıldığı Durumlar
Tanımlayıcı ve nicelik sıfatlarının kullanımı bazı durumlarda diğer dil bilgisel kategorilerle karıştırılabilir. Bu karışıklıklar özellikle aşağıdaki alanlarda görülür:
Nicelik Sıfatları ve Sayı Sıfatları
“Three”, “ten”, “hundred” gibi sayılar bir miktar belirtse de bunlar teknik olarak sayı sıfatları (numeral adjectives) olarak adlandırılır. Öte yandan “many”, “few”, “much” gibi ifadeler nicelik sıfatı kategorisine girer. Her ikisi de miktar bildirir ancak dilbilgisel sınıflandırmaları farklıdır.
Nicelik Sıfatları ve Belirsiz Zamirler
“Some”, “any”, “many” gibi kelimeler hem sıfat hem de zamir olarak kullanılabilir. Cümlede ismin önünde yer alırsa sıfat, tek başına kullanılırsa zamirdir:
- Some students are absent today. – Sıfat (öğrencileri niteliyor)
- Some are absent today. – Zamir (öğrenci kelimesi düşmüş, yerini “some” almış)
Tanımlayıcı Sıfatlar ve Zarflar
“Fast”, “hard”, “late” gibi bazı kelimeler hem sıfat hem zarf olabilir. Bu nedenle tanımlayıcı sıfatlarla zarflar da sıklıkla karıştırılır. Temel kural şudur: Sıfatlar isimleri niteler, zarflar fiilleri, sıfatları veya diğer zarfları niteler.
Örnek:
- He is a fast runner. – “fast” sıfat (koşucuyu niteliyor)
- He runs fast. – “fast” zarf (fiili niteliyor)
Bu tür karışıklıkları önlemek için, kelimenin cümlede hangi unsuru nitelediğine dikkat etmek gerekir.
Tanımlayıcı ve Nicelik Sıfatları ile İlgili Örnek Cümleler
- She has long hair.
Onun uzun saçları var . - They drank some water.
Biraz su içtiler . - He met a strange man at the park.
Parkta garip bir adamla tanıştı . - There are many books on the shelf.
Rafın üzerinde birçok kitap var . - I saw a small bird in the garden.
Bahçede küçük bir kuş gördüm . - We have several options to consider.
Değerlendirecek birkaç seçeneğimiz var . - The movie was boring .
Film sıkıcıydı . - She is wearing a green dress.
Yeşil bir elbise giyiyor . - They need more time to finish.
Bitirmek için daha fazla zamana ihtiyaçları var . - It’s a difficult question.
Bu zor bir soru . - He lives in a quiet village.
Sakin bir köyde yaşıyor . - I only have a few minutes.
Sadece birkaç dakikam var . - She is a creative designer.
O, yaratıcı bir tasarımcıdır . - We made little progress.
Az ilerleme kaydettik . - He’s a brilliant student.
O, parlak bir öğrencidir .