İngilizce dilbilgisinde paralellik (parallelism) veya paralel yapı, bir cümle içindeki benzer öğelerin (kelimeler, kelime öbekleri veya yan tümceler) aynı dilbilgisel yapıyı paylaşması anlamına gelir. Bu, cümlenin akıcı, dengeli ve anlaşılır olmasını sağlar. Paralel yapı, özellikle listeler, karşılaştırmalar ve birleşik yapılar oluştururken önemlidir. Paralel yapının bozulması, cümlenin kafa karıştırıcı ve akıcı olmaktan uzak görünmesine neden olur. Bu bölümde, paralelliğin ne olduğunu, farklı türlerini ve bu hatadan nasıl kaçınacağını ayrıntılı olarak ele alacağız.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Paralellik (Parallelism) Nedir?
Paralellik (parallelism) , bir cümlenin veya metnin içindeki benzer öğelerin (kelimeler, kelime öbekleri, yan tümceler) aynı dilbilgisel yapıya sahip olmasıdır. Bu, cümlelerin akıcı, anlaşılır ve dengeli olmasını sağlayan temel bir stil ve dilbilgisi kuralıdır. Paralel yapı, özellikle birbiriyle ilişkili düşünceleri, eylemleri veya nesneleri sıralarken, karşılaştırırken veya birleştirirken kullanılır. Paralel yapıyı korumak, metinlerinizin profesyonel ve etkili görünmesine yardımcı olur.
Paralel yapının bozulması, cümlenin anlamsal bütünlüğünü sarsar ve okuyucunun kafasını karıştırır. Bu hata, genellikle cümledeki öğelerin farklı gramatik formlarda sunulmasıyla meydana gelir. Paralellik, genellikle liste yapılarında, “and,” “or,” “but” gibi koordinasyon bağlaçları (coordinating conjunctions) ile bağlanan öğelerde ve “either…or,” “neither…nor,” “not only…but also” gibi korelatif bağlaçlarda (correlative conjunctions) aranır.
Aşağıdaki hatalı örnek, paralel yapının nasıl bozulduğunu ve doğru örnekler ise bu hatanın nasıl düzeltileceğini göstermektedir:
Hatalı Örnek: She likes swimming, to run , and reading.
(Yüzmeyi, koşmayı ve okumayı sever.)
Bu hatalı cümlede, “swimming” ve “reading” kelimeleri gerund (isim-fiil, -ing eki almış fiil) formundayken, “to run” kelimesi infinitive (mastar) formundadır. Üç eylem de benzer bir işleve sahip olmasına rağmen, farklı gramatik formlarda sunulmuştur. Bu durum, paralel yapıyı bozar.
Bu hatayı düzeltmenin iki yolu vardır. Ya tüm eylemleri gerund formunda kullanırız ya da tüm eylemleri infinitive formunda kullanırız:
Doğru Örnek 1: She likes swimming , running , and reading .
(Yüzmeyi, koşmayı ve okumayı sever.)
Bu örnekte, tüm eylemler “-ing” takısıyla gerund olarak kullanılmıştır. Böylece cümle paralel ve akıcı hale gelmiştir.
Doğru Örnek 2: She likes to swim , to run , and to read .
(Yüzmeyi, koşmayı ve okumayı sever.)
Bu örnekte ise tüm eylemler “to” ile başlayan infinitive (mastar) formunda kullanılmıştır. Her iki doğru kullanım da cümlenin anlamını net bir şekilde korur ve dilbilgisi açısından kusursuzdur.
Paralel Yapı Türleri ve Kullanım Alanları
Paralellik, cümledeki öğelerin gramatik düzeyine göre farklı şekillerde uygulanabilir. Bu yapıyı doğru kullanmak, cümlelerinizi daha etkili ve profesyonel hale getirir. İşte en yaygın paralel yapı türleri ve kullanım alanları:
1. Kelimeler Arası Paralellik (Parallel Words)
Bir cümle içinde, sıralanan kelimeler aynı gramatik sınıfa ait olmalıdır. Bunlar sıfatlar, isimler veya zarflar olabilir. Farklı türdeki kelimeleri bir araya getirmek, paralel yapıyı bozar ve cümlenin akıcılığını engeller.
- Hatalı Örnek: The job requires a person who is creative, reliable, and has ambition .
(Bu cümlede “creative” ve “reliable” birer sıfattır, ancak “has ambition” bir fiil öbeğidir.) - Doğru Örnek: The job requires a person who is creative , reliable , and ambitious .
(Bu örnekte, “creative” ve “reliable” ile aynı yapıda olan “ambitious” kelimesi kullanılarak paralellik sağlanmıştır.)
2. Kelime Öbekleri Arası Paralellik (Parallel Phrases)
Birbiriyle ilişkili kelime öbekleri de aynı yapıyı korumalıdır. Bu, edat öbekleri, fiil öbekleri veya isim öbekleri gibi farklı öbek türleri için geçerlidir. Bir listede farklı öbek türlerini karıştırmak, okuyucunun anlam bütünlüğünü kaybetmesine neden olur.
- Hatalı Örnek: They wanted to know where he went, what he did, and his plans for the future .
(Burada ilk iki öğe (“where he went,” “what he did”) birer yan tümceyken, son öğe (“his plans for the future”) bir isim öbeğidir.) - Doğru Örnek: They wanted to know where he went , what he did , and what his plans for the future were .
(Tüm öğeler aynı tümce yapısına getirilerek paralel bir liste oluşturulmuştur.)
3. Tümceler Arası Paralellik (Parallel Clauses)
Bir cümledeki bağımlı veya bağımsız tümcelerin de paralel olması gerekir. Bu kural özellikle “not only… but also,” “either…or,” “neither…nor” gibi korelatif bağlaçlar kullanılırken çok önemlidir. Bu bağlaçların her iki yanındaki yapılar aynı gramatik formda olmalıdır.
- Hatalı Örnek: Not only did they lose the game , but they also had many injuries.
(“Not only” ile başlayan kısım devrik bir cümle yapısına sahipken, “but also” ile başlayan kısım düz bir cümle yapısındadır. Bu, paralel yapıyı bozarak cümlenin akıcılığını azaltır.) - Doğru Örnek: They not only lost the game , but they also had many injuries .
(Bu örnekte, her iki bağlaç da düz bir cümle yapısını takip ederek paralellik sağlanmıştır.)
Paralel Yapı Hataları Tablosu
Paralellik, cümlelerinizin daha akıcı ve mantıklı olmasını sağlar. Aşağıdaki tablo, farklı gramatik düzeylerde yapılan yaygın paralel yapı hatalarını ve bunların nasıl düzeltileceğini göstermektedir. Bu örnekler, benzer öğeleri birleştirirken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlamanıza yardımcı olacaktır.
| Hata Türü | Yanlış Örnek | Doğru Örnek | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Kelime Paralelliği (İsim) | He is a man of courage, determination, and a lot of passion . | He is a man of courage , determination , and passion . | Bu örnekte, “courage” (cesaret) ve “determination” (kararlılık) birer isimken, “a lot of passion” (çok fazla tutku) bir isim öbeğidir. Paralelliği sağlamak için, üç öğenin de tekil isim olması gerekir. |
| Fiil Paralelliği (İsim-fiil) | I like to read , playing the piano , and to cook . | I like reading , playing the piano , and cooking . | Bir cümlede birden fazla eylem sıralanırken, tüm fiillerin aynı formda (ya isim-fiil yani gerund, ya da mastar yani infinitive) olması gerekir. Burada, tüm eylemlerin isim-fiil formuna dönüştürülmesiyle paralellik sağlanmıştır. |
| Kelime Öbeği Paralelliği | The new policy affects students, teachers, and also the staff . | The new policy affects students , teachers , and staff . | “students” ve “teachers” kelimeleri yalın haldeki isimlerdir. “also the staff” ifadesindeki “the” ve “also” kelimeleri, kelime öbeğinin yapısını bozmaktadır. Paralelliği korumak için, “the staff” yerine sadece “staff” kullanılmalıdır. |
| Tümce Paralelliği | They decided to fire the manager and that the assistant would take over . | They decided to fire the manager and to have the assistant take over . | “to fire the manager” ifadesi bir mastar öbeğidir. “and” bağlacından sonra gelen “that the assistant would take over” ise bir tümcedir. Doğru paralel yapıyı kurmak için, ikinci öğenin de mastar öbeği olarak düzenlenmesi gerekir. |
Paralellik (Paralel Yapı) ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
Paralel yapı, cümlelerinizi daha güçlü ve anlaşılır hale getiren önemli bir dilbilgisi kuralıdır. Ancak, bu kuralı uygularken farkında olmadan bazı yaygın hatalar yapılabilir. Özellikle uzun ve karmaşık cümlelerde, öğelerin aynı gramatik yapıda olup olmadığını gözden kaçırmak en sık karşılaşılan problemdir. İşte paralel yapıyı bozarak yapılan en yaygın hatalar:
- Farklı Yapıları Listede Karıştırmak: Bir liste oluştururken, tüm öğelerin aynı gramer formunda olduğundan emin olmalısın. Sıklıkla yapılan hata, bir listede hem isim-fiil (gerund), hem mastar (infinitive) hem de isim kullanmaktır. Örneğin, “I love cooking, to travel, and music” (Yemek yapmayı, seyahat etmeyi ve müziği severim) cümlesi hatalıdır çünkü “cooking” gerund, “to travel” mastar ve “music” ise bir isimdir. Doğru kullanım için hepsini aynı yapıya getirmelisin: “I love cooking , traveling , and listening to music ” veya “I love to cook , to travel , and to listen to music “.
- Korelatif Bağlaçları Yanlış Kullanmak: ” either…or “, ” neither…nor “, ” not only…but also ” gibi korelatif bağlaçlar, cümledeki iki öğeyi birbirine bağlar ve her iki yanındaki yapıların da paralel olması gerekir. Bu kural genellikle göz ardı edilir. Örneğin, “She is not only smart but also a great leader ” cümlesi teknik olarak hatalıdır. Bu örnekte “not only” bağlacından sonra bir sıfat (“smart”) gelirken, “but also” bağlacından sonra bir isim öbeği (“a great leader”) gelmektedir. İki öğe de farklı gramer yapısına sahiptir.
Doğru Düzeltme Örnekleri:- “She is not only smart but also great leader .” (Her iki öğe de sıfat veya sıfat öbeği yapısında olabilir.)
- “She is not only a smart person but also a great leader .” (Her iki öğe de isim öbeği yapısındadır.)
- Cümlenin İlk Öğesini Referans Almayı Unutmak: Özellikle uzun cümlelerde, yazar ilk öğeyi paralel yapıya uygun kurar, ancak daha sonraki öğeleri farklı yapıda bırakır. Cümleye “The company values hard work, creativity, and being on time” (Şirket, sıkı çalışmaya, yaratıcılığa ve zamanında olmaya değer verir) şeklinde başlanırsa, sonraki öğelerin “hard work” ve “creativity” gibi isimler olması gerektiğini gözden kaçırmak yaygındır. “being on time” yerine “timeliness” veya “punctuality” kelimesi kullanılmalıdır.
Bu hatalardan kaçınmanın en iyi yolu, cümlenizdeki listeleri veya korelatif bağlaçları dikkatle incelemek ve her bir öğenin aynı dilbilgisel yapıyı takip ettiğinden emin olmaktır. Bu küçük kontrol, yazılarınızın kalitesini büyük ölçüde artıracaktır.
Paralellik ile İlgili Örnek Cümleler
- My goals are to finish my degree , to find a good job , and to save money for a house ..
Hedeflerim diplomamı bitirmek , iyi bir iş bulmak ve bir ev için para biriktirmektir . (Doğru) . - My goals are to finish my degree , finding a good job , and saving money for a house ..
Hedeflerim diplomamı bitirmek , iyi bir iş bulmak ve bir ev için para biriktirmektir . (Yanlış) . - He is a great leader because he is intelligent , honest , and loyal ..
O harika bir lider çünkü zeki , dürüst ve sadıktır . (Doğru) . - He is a great leader because he is intelligent , honest , and has loyalty ..
O harika bir lider çünkü zeki , dürüst ve sadakati vardır . (Yanlış) . - She decided to quit her job and to travel the world ..
O, işinden ayrılmaya ve dünyayı gezmeye karar verdi. (Doğru) . - She decided to quit her job and that she would travel the world ..
O, işinden ayrılmaya ve dünyayı gezeceğine karar verdi. (Yanlış) . - The manager is responsible for hiring new staff , training them , and evaluating their performance ..
Müdür, yeni personel işe almaktan , onları eğitmekten ve performanslarını değerlendirmekten sorumludur. (Doğru) . - The manager is responsible for hiring new staff , training them , and the evaluation of their performance ..
Müdür, yeni personel işe almaktan , onları eğitmekten ve performanslarının değerlendirilmesinden sorumludur. (Yanlış) . - Not only did she pass the exam, but she also got the highest score..
Sadece sınavı geçmekle kalmadı, aynı zamanda en yüksek notu da aldı. (Doğru) . - Not only did she pass the exam, but she also was getting the highest score..
Sadece sınavı geçmekle kalmadı, aynı zamanda en yüksek notu da alıyordu. (Yanlış) . - He is neither a doctor nor an engineer ..
O ne doktor ne de mühendis . (Doğru) . - He is neither a doctor nor works as an engineer ..
O ne doktor ne de mühendis olarak çalışır . (Yanlış) . - Reading, writing, and speaking are all important skills..
Okuma, yazma ve konuşma hepsi önemli becerilerdir. (Doğru) . - To read, writing, and speaking are all important skills..
Okumak, yazma ve konuşma hepsi önemli becerilerdir. (Yanlış) .