İngilizcede sözcük türlerini değiştirmek, özellikle fiilleri ve sıfatları isme dönüştürmek, dilin ifade gücünü artıran ve metinleri daha akıcı hale getiren önemli bir dilbilgisi becerisidir. Bu sürece isimleştirme (nominalization) adı verilir. Fiiller ve sıfatlar, çeşitli sonekler (suffixes) eklenerek veya bazı durumlarda hiç değişiklik yapılmadan isim haline getirilebilir. Bu dönüşüm, özellikle akademik metinlerde, resmi yazışmalarda ve daha yoğun, bilgi odaklı anlatımlarda yaygın olarak kullanılır. Bir eylemi veya bir durumu ifade eden fiil veya sıfatın, bir nesne veya kavram olarak ele alınmasına olanak tanır.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Fiillerden İsim Türetme Yöntemleri
İngilizcede fiillerden isim türetmek (nominalization), bir eylemi veya süreci, cümlenin öznesi veya nesnesi haline getiren önemli bir dilbilgisi tekniğidir. Bu yöntem, özellikle akademik makalelerde , resmi yazışmalarda ve teknik raporlarda daha yoğun ve nesnel bir dil oluşturmak için kullanılır. Fiillerin isimleştirilmesi genellikle çeşitli soneklerin eklenmesiyle gerçekleşir ve bu sonekler, oluşan ismin anlamını ve işlevini belirler.
Örneğin, “We will discuss the problem.” (Sorunu tartışacağız.) cümlesinde “discuss” bir eylemken, bu fiili isimleştirdiğimizde “The discussion of the problem took a long time.” (Sorunun tartışılması uzun sürdü.) cümlesinde “discussion” artık bir eylem değil, bir olay veya kavramdır. Bu dönüşüm, cümlenin odağını eylemden, eylemin kendisine çevirir.
Yaygın Fiil-İsim Dönüşümü Sonekleri
Fiilleri isme dönüştürmek için kullanılan soneklerin her biri, farklı anlamlar ve çağrışımlar taşır. Bu sonekleri doğru kullanmak, İngilizce bilginizi bir üst seviyeye taşıyacaktır.
- -tion / -sion: Bu sonek, eylemin kendisini, sürecini veya sonucunu ifade eden isimler oluşturur ve en yaygın kullanılanlardan biridir.
- inform (bilgilendirmek) → information (bilgi): Bu örnekte, fiilin yaptığı eylem (bilgilendirme) bir nesneye (bilgi) dönüşür.
- discuss (tartışmak) → discussion (tartışma): Eylem, bir olay veya konuşma olarak adlandırılır.
- decide (karar vermek) → decision (karar): Eylemin sonucu olan karar, somut bir isim haline gelir.
- express (ifade etmek) → expression (ifade): Fiil, soyut bir kavrama dönüşür.
- -ment: Bu sonek, genellikle bir eylemin sonucunu, durumunu veya o eylemin gerçekleştiği aracı ifade eder.
- develop (geliştirmek) → development (gelişme): Eylemin sonucu olan gelişme adlandırılır.
- agree (anlaşmak) → agreement (anlaşma): Eylemin sonucu, yani anlaşma belgesi veya durumu isimleşir.
- manage (yönetmek) → management (yönetim): Eylemin kendisi, yani yönetim süreci veya birimi isim olur.
- achieve (başarmak) → achievement (başarı): Başarıya ulaşma eylemi, başarı kavramına dönüşür.
- -ance / -ence: Bu sonekler, bir durumu, niteliği veya eylemi ifade eden soyut isimler oluşturmak için kullanılır.
- perform (sergilemek) → performance (performans): Bir eylemin sergilenme şekli, performansı adlandırılır.
- exist (var olmak) → existence (varoluş): Var olma eylemi, varoluş durumuna dönüşür.
- depend (bağlı olmak) → dependence (bağımlılık): Bir şeye bağlı olma durumu isimleştirilir.
- insist (ısrar etmek) → insistence (ısrar): Eylemin kendisi, bir ısrar durumu olarak adlandırılır.
- -al: Bu sonek, genellikle eylemi veya süreci adlandırmak için kullanılır ve daha çok resmi veya akademik bağlamlarda karşımıza çıkar.
- propose (önermek) → proposal (öneri): Önerme eyleminin sonucu olan teklif veya öneri isimleşir.
- approve (onaylamak) → approval (onay): Onaylama eylemi, bir durum veya kavram olarak adlandırılır.
- refuse (reddetmek) → refusal (ret): Reddetme eylemi, ret kavramına dönüşür.
- dismiss (kovmak/reddetmek) → dismissal (kovma/reddetme): Eylemin sonucu olan durum adlandırılır.
- -y: Daha az yaygın bir sonektir ancak bazı fiillerden isim türetmek için kullanılır. Genellikle bir durumu veya niteliği ifade eder.
- discover (keşfetmek) → discovery (keşif): Keşif eylemi, bir keşif olgusu olarak adlandırılır.
- inquire (sorgulamak) → inquiry (sorgulama): Sorgulama eylemi, bir soruşturma veya sorgu olarak isimleşir.
- recover (iyileşmek) → recovery (iyileşme): İyileşme süreci adlandırılır.
Diğer Fiil-İsim Dönüşüm Yolları
Bazı durumlarda fiillerin isimleşmesi, sonek eklenmeden, fiilin kökünün değişmesiyle veya kelimenin hiç değiştirilmeden kullanılmasıyla gerçekleşir.
- Kök Değişimi:
- know (bilmek) → knowledge (bilgi): Fiilin kökü tamamen farklı bir kelimeye dönüşür.
- grow (büyümek) → growth (büyüme): Fiilin kökünde küçük bir değişim yaşanır.
- Sıfır Türetme (Zero Derivation):
- run (koşmak) → a run (bir koşu): Fiil, hiçbir değişiklik olmadan isim olarak kullanılır. “I went for a run.” (Koşu yapmak için gittim.)
- hope (umut etmek) → a hope (bir umut): “There is still hope.” (Hala umut var.)
Sıfatlardan İsim Türetme Yöntemleri
İngilizcede sıfatların isme dönüştürülmesi, bir niteliği veya durumu soyut bir kavram olarak ele almamızı sağlar. Bu sürece isimleştirme (nominalization) adı verilir. Özellikle akademik ve edebi metinlerde, bu yöntem, anlatımı daha yoğun ve soyut hale getirmek için sıkça kullanılır. Bir sıfat, bir nesnenin özelliğini tanımlarken, isimleştirilmiş hali o özelliğin kendisini adlandırır. Örneğin, “She is a generous person.” (O, cömert bir insandır.) cümlesindeki “generous” sıfatı bir kişiyi nitelerken, “Her generosity is well known.” (Onun cömertliği iyi bilinir.) cümlesindeki “generosity” artık bir nitelik değil, başlı başına bir kavramdır.
Yaygın Sıfat-İsim Dönüşümü Sonekleri
Sıfatları isme dönüştürmek için kullanılan sonekler, kelimenin köküne eklenerek yeni bir anlam yaratır. Bu sonekler, sıfatın belirttiği durumu veya niteliği bir isim olarak ifade eder.
- -ness: Bu, sıfatları isme dönüştürmek için kullanılan en yaygın ve en düzenli soneklerden biridir. Genellikle bir sıfatın ifade ettiği durumu veya niteliği adlandırır.
- happy (mutlu) → happiness (mutluluk): “Happy” sıfatı bir durumu tanımlarken, “happiness” bu durumun kendisini ifade eder.
- kind (kibar) → kindness (kibarlık): Bir kişinin kibar olma niteliği, “kibarlık” kavramına dönüşür.
- dark (karanlık) → darkness (karanlık): “The darkness of the room was scary.” (Odanın karanlığı korkutucuydu.) cümlesinde olduğu gibi bir durumu somutlaştırır.
- sad (üzgün) → sadness (üzüntü): “His sadness was evident.” (Onun üzüntüsü barizdi.)
- -ity: Bu sonek, bir sıfatın belirttiği soyut niteliği veya durumu ifade eden isimler oluşturur. Bu sonek genellikle “-able” veya “-ible” ile biten sıfatlarla kullanılır.
- able (yapabilen) → ability (yetenek): “Her ability to solve problems is amazing.” (Onun problem çözme yeteneği harika.)
- complex (karmaşık) → complexity (karmaşıklık): “The complexity of the issue surprised us.” (Konunun karmaşıklığı bizi şaşırttı.)
- active (aktif) → activity (aktivite): Bir durumdan bir eyleme veya olaya dönüşüm sağlar.
- similar (benzer) → similarity (benzerlik): “There is a similarity between the two cases.” (İki vaka arasında bir benzerlik var.)
- -th: Bu sonek, özellikle ölçü, boyut veya fiziksel nitelikleri belirten sıfatlardan isim türetmek için kullanılır. Sonek eklenirken sıfatın kökünde ses veya harf değişiklikleri olabilir.
- long (uzun) → length (uzunluk): “What is the length of this rope?” (Bu ipin uzunluğu ne kadar?)
- strong (güçlü) → strength (güç): “Her mental strength is admirable.” (Onun zihinsel gücü takdire şayan.)
- wide (geniş) → width (genişlik): “Measure the width of the table.” (Masanın genişliğini ölç.)
- true (doğru) → truth (gerçek): “The truth will eventually come out.” ( Gerçek eninde sonunda ortaya çıkacak.)
- -dom: Bu sonek, bir durumu, etki alanını veya bir unvanın durumunu belirtmek için kullanılır.
- free (özgür) → freedom (özgürlük): ” Freedom of speech is a basic right.” (İfade özgürlüğü temel bir haktır.)
- wise (bilge) → wisdom (bilgelik): “He shared his wisdom with us.” (O, bilgeliğini bizimle paylaştı.)
Diğer Sıfat-İsim Dönüşüm Yolları
Bazı sıfatlar, yukarıdaki sonekler dışında, daha düzensiz yollarla da isimleşebilir. Örneğin, “hot” sıfatından “heat” (ısı) ismi türetilir veya “poor” (fakir) sıfatından “the poor” (fakirler) şeklinde bir grup adı oluşturulur. Bu tür isimleştirme, bağlama göre değişir ve genellikle düzensizdir, bu yüzden ezberlenmesi gerekir.
Fiil ve Sıfatlardan İsim Türetme Tablosu
İsimleştirme (nominalization) yoluyla fiil ve sıfatlardan türetilen isimleri öğrenmek, kelime dağarcığınızı zenginleştirmenin ve İngilizce ifadenizi güçlendirmenin en etkili yollarından biridir. Aşağıdaki tablo, bu dönüşümün en yaygın örneklerini daha net görmeniz için hazırlanmıştır. Bu tabloyu incelerken, her bir sonekin ( -tion, -ment, -ness, -ity vb.) kelimeye nasıl bir anlam kattığına dikkat edin. Bu kelimeleri cümle içinde kullanarak pratik yapmak, bu yapıları kalıcı hale getirmenize yardımcı olacaktır.
| Fiil | Türetilmiş İsim | Sıfat | Türetilmiş İsim |
|---|---|---|---|
| act (hareket etmek) | action (hareket) | dark (karanlık) | darkness (karanlık) |
| elect (seçmek) | election (seçim) | honest (dürüst) | honesty (dürüstlük) |
| develop (geliştirmek) | development (gelişim) | similar (benzer) | similarity (benzerlik) |
| manage (yönetmek) | management (yönetim) | active (aktif) | activity (aktivite) |
| perform (sergilemek) | performance (performans) | beautiful (güzel) | beauty (güzellik) |
| depend (bağlı olmak) | dependence (bağımlılık) | true (gerçek) | truth (gerçek) |
| agree (anlaşmak) | agreement (anlaşma) | wide (geniş) | width (genişlik) |
| succeed (başarmak) | success (başarı) | high (yüksek) | height (yükseklik) |
| decide (karar vermek) | decision (karar) | kind (kibar) | kindness (kibarlık) |
| improve (geliştirmek) | improvement (gelişme) | strong (güçlü) | strength (güç) |
| inform (bilgilendirmek) | information (bilgi) | happy (mutlu) | happiness (mutluluk) |
| organize (düzenlemek) | organization (kuruluş) | free (özgür) | freedom (özgürlük) |
İsimleştirme (Nominalization) ve Anlam Değişimi
Fiil veya sıfatların isme dönüştürülmesi olarak bilinen nominalization (isimleştirme), sadece dilbilgisel bir değişiklikten ibaret değildir. Bu süreç, bir cümlenin anlamını, tonunu ve vurgusunu temelden etkiler. Bir eylemi veya niteliği bir kavram veya nesne haline getirdiğinizde, cümlenin odağı, eylemi gerçekleştiren kişiden veya nesneyi niteleyen durumdan, doğrudan eylemin veya niteliğin kendisine kayar.
Bu, özellikle bilimsel, akademik ve resmi metinlerde çok önemli bir fonksiyona sahiptir. Çünkü bu tür metinler, kişisel ifadelerden ziyade, olaylara, süreçlere ve kavramlara odaklanır. Örneğin, “The students observed the experiment carefully.” (Öğrenciler deneyi dikkatlice gözlemlediler.) cümlesinde özne “students” ve fiil “observed” iken, bu cümleyi isimleştirerek “The observation of the experiment was done carefully by the students.” (Deneyin gözlemi öğrenciler tarafından dikkatlice yapıldı.) şeklinde ifade edebiliriz. İkinci cümlede odak noktası, eylemi yapan öğrencilerden, eylemin kendisi olan “observation” kavramına kaymıştır. Bu, anlatımı daha nesnel ve pasif hale getirir. Bu dönüşüm, genellikle karmaşık fikirleri daha kısa ve öz bir şekilde ifade etmek için kullanılır.
Fiil ve Sıfatlardan İsim Türetilmesi ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
Nominalization, İngilizce metinleri daha profesyonel hale getirse de, öğrenciler arasında yaygın hatalara yol açabilen bir konudur. Bu hataların başında, yanlış sonek kullanımı ve düzensiz dönüşümleri gözden kaçırmak gelir. Her fiil veya sıfat, isimleşirken aynı soneki almaz ve bu kurallar genellikle ezber gerektirir.
- Yanlış Sonek Kullanımı: Öğrenciler, “decide” fiilinden isim türetirken “-tion” sonekinin popülerliğinden dolayı “decition” gibi yanlış bir kelime türetebilirler. Oysa doğru form “decision” şeklindedir. Aynı şekilde “inform” fiilinden “informment” yerine “information” denmesi gerekir. Bu hataları en aza indirmek için kelime dağarcığınızı genişletmek ve yaygın nominalization örneklerini düzenli olarak tekrar etmek çok önemlidir.
- Düzensiz Dönüşümler: İngilizcede bazı fiil ve sıfatlar, isimleşirken köklerini tamamen veya kısmen değiştirirler. Örneğin, “know” fiilinden “knowledge” ismi türetilir, “strong” sıfatından “strength” ismi oluşur ve “long” sıfatından ise “length” ismi türetilir. Bu gibi düzensiz yapıların kuralları olmadığı için, bunları kelime dağarcığınızla birlikte öğrenmek en etkili yoldur.
- Aşırı ve Gereksiz Kullanım: İsimleştirme, her zaman gerekli veya en iyi seçenek değildir. Özellikle günlük konuşma dilinde ve daha az resmi metinlerde aşırı kullanımı, cümlelerin anlaşılmasını zorlaştırabilir ve metni hantal hale getirebilir. Mümkün olduğunca, daha basit ve doğrudan fiil yapılarını kullanmak, metnin akıcılığını artırabilir. Bir metni incelerken, isimleştirilmiş bir kelimenin yerine fiil kullanmanın daha basit bir yol olup olmadığını sorgulamak, bu konuda size yardımcı olabilir.
Fiil ve Sıfatlardan İsim Türetilmesi ile İlgili Örnek Cümleler
- Her decision was influenced by her parents..
Onun kararı , ebeveynleri tarafından etkilendi. . - We need to focus on the development of new technologies..
Yeni teknolojilerin gelişimine odaklanmamız gerekiyor. . - He showed great kindness towards the poor..
Fakirlere karşı büyük bir kibarlık gösterdi. . - Their performance in the final was exceptional..
Finaldeki performansları olağanüstüydü. . - The length of the speech was exactly ten minutes..
Konuşmanın uzunluğu tam olarak on dakikaydı. . - The company’s success depends on its customers..
Şirketin başarısı , müşterilerine bağlıdır. . - She expressed her happiness upon hearing the news..
Haberi duyunca mutluluğunu ifade etti. . - The police opened an inquiry into the incident..
Polis, olayla ilgili bir soruşturma başlattı. . - His refusal to cooperate made the situation worse..
Onun işbirliği yapmayı reddi durumu daha da kötüleştirdi. . - The discovery of a new planet was a major event..
Yeni bir gezegenin keşfi büyük bir olaydı. . - We value honesty above all else..
Her şeyden çok dürüstlüğe değer veririz. . - Her ability to speak five languages is impressive..
Onun beş dil konuşma yeteneği etkileyici. . - They reached an agreement after long negotiations..
Uzun müzakerelerden sonra bir anlaşmaya vardılar. . - The complexity of the problem surprised everyone..
Problemin karmaşıklığı herkesi şaşırttı. . - We are preparing a proposal for the new project..
Yeni proje için bir öneri hazırlıyoruz. .