İngilizce dilbilgisinde fiiller, cümlenin anlamını ve yapısını belirleyen iki önemli özelliğe sahiptir: Çatı (Voice) ve Kip (Mood). Bu iki kavram, fiilin özne ile ilişkisini ve fiilin ifade ettiği yargının niteliğini gösterir. Çatı, eylemi kimin gerçekleştirdiğini veya kimin etkilendiğini odaklanırken, Kip ise konuşmacının fiile karşı tutumunu, yani bir olayın gerçekliğini, olasılığını, gerekliliğini veya arzusunu nasıl ifade ettiğini belirtir. Bu bölümde, İngilizcede fiillerin bu temel özelliklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Fiillerin çatısı ve kipi, cümlenin anlamının doğru bir şekilde anlaşılması ve ifade edilmesi için kritik öneme sahiptir. Özellikle yazılı ve sözlü iletişimde netlik sağlamak adına bu konulara hakim olmak gerekir. Örneğin, bir eylemin kim tarafından yapıldığına vurgu yapmak istediğimizde etken çatıyı kullanırken, eylemin kendisi veya eylemden etkilenen kişi daha önemliyse edilgen çatıyı tercih ederiz. Aynı şekilde, bir dileği, bir emri ya da bir varsayımı ifade ederken farklı kiplerden yararlanırız.
Yukarıdaki bağlantılara tıklayarak makalenin ilgili bölümüne gidebilirsiniz.
Makale içerisindeki başlıklara tıklayarak o konunun ayrıntılı konu anlatım sayfasına gidebilirsiniz.
Çatı ve Kip (Voice and Mood) Tablosu
Aşağıdaki tablo, İngilizce dilbilgisindeki “Çatı” (Voice) ve “Kip” (Mood) kavramlarını, tanımlarını, türlerini ve örneklerini özetlemektedir:
| Kategori | Kavram | Tanım | Türleri / Özellikleri | Örnek Cümle | Türkçe Anlamı |
|---|---|---|---|---|---|
| Çatı (Voice) | Etken Çatı (Active Voice) | Cümledeki öznenin fiilde belirtilen eylemi gerçekleştiren kişi veya şey olduğunu gösterir. Vurgu, eylemi yapandadır. |
|
The student wrote the essay. | Öğrenci makaleyi yazdı. |
| Edilgen Çatı (Passive Voice) | Cümledeki öznenin fiilde belirtilen eylemi gerçekleştiren değil, eylemden etkilenen kişi veya şey olduğunu gösterir. Vurgu, eylemden etkilenen veya eylemin kendisindedir. |
|
The essay was written by the student. | Makale öğrenci tarafından yazıldı. | |
| Kip (Mood) | Gösterme Kipi (Indicative Mood) | Gerçekleri, olguları, kesin ifadeleri, soruları ve görüşleri ifade etmek için kullanılır. İngilizcede en yaygın kullanılan kip türüdür. |
|
She is learning English. Did you finish your homework? |
İngilizce öğreniyor. Ödevini bitirdin mi? |
| Emir Kipi (Imperative Mood) | Emirleri, talimatları, ricaları, uyarıları ve tavsiyeleri ifade etmek için kullanılır. Genellikle özne (you) belirtilmez. |
|
Close the door. Please help me. |
Kapıyı kapat. Lütfen bana yardım et. |
|
| Dilek Kipi (Subjunctive Mood) | Varsayımsal durumları, dilekleri, önerileri, talepleri, zorunlulukları veya gerçek dışı durumları ifade etmek için kullanılır. Daha çok resmi ve akademik dilde görülür. |
|
If I were you, I would accept the offer. I suggest that he be present at the meeting. |
Yerinde olsaydım, teklifi kabul ederdim. Toplantıda bulunmasını öneriyorum. |
|
| Koşul Kipi (Conditional Mood) | Bir koşula bağlı olarak gerçekleşebilecek veya gerçekleşmiş olabilecek durumları ifade eder. Genellikle “if” kelimesiyle başlar ve “would,” “could,” “might” gibi yardımcı fiiller içerir. |
|
If it rains, we will stay home. If I had studied, I would have passed the exam. |
Yağmur yağarsa, evde kalacağız. Çalışsaydım, sınavı geçerdim. |
Etken ve Edilgen Çatı (Active and Passive Voice)
Fiillerin çatısı, bir cümlenin öznesinin eylemi yapıp yapmadığını veya eylemden etkilenip etkilenmediğini gösterir. İngilizcede iki temel çatı bulunur: Etken Çatı (Active Voice) ve Edilgen Çatı (Passive Voice). Etken çatıda, cümledeki özne eylemi gerçekleştiren konumdadır ve eylemi doğrudan yapar. Bu tür cümleler genellikle daha açık, doğrudan ve dinamiktir. Örneğin, “The student wrote the essay” (Öğrenci makaleyi yazdı) cümlesinde, ‘the student’ (öğrenci) öznesi ‘wrote’ (yazdı) eylemini gerçekleştiren taraftır.
Edilgen çatıda ise, cümlenin öznesi eylemden etkilenen konumdadır veya eylemin gerçekleştiği nesnedir. Eylemi gerçekleştiren kişi veya şey ya belirtilmez ya da “by” edatıyla birlikte ifade edilir. Bu çatı, eylemin kendisini veya eylemden etkilenen nesneyi vurgulamak istendiğinde kullanılır. Örneğin, “The essay was written by the student” (Makale öğrenci tarafından yazıldı) cümlesinde, ‘the essay’ (makale) öznesi, ‘was written’ (yazıldı) eyleminden etkilenen taraftır. Etken ve edilgen çatı arasındaki bu farkı anlamak, cümlelerin anlamını ve vurgusunu doğru bir şekilde kavramak için esastır.
Fiil Kipleri (Verb Moods)
Fiil kipleri, konuşmacının fiille ilgili yargısına veya tutumuna göre fiilin aldığı biçimlerdir. Bir fiilin kipi, cümlenin bir gerçeği mi ifade ettiğini, bir emir mi verdiğini, bir dileği mi belirttiğini yoksa bir varsayımı mı dile getirdiğini gösterir. İngilizcede başlıca dört fiil kipi bulunur: Gösterme Kipi (Indicative Mood), Emir Kipi (Imperative Mood), Dilek Kipi (Subjunctive Mood) ve Koşul Kipi (Conditional Mood). Her bir kip, farklı bir iletişim amacı ve nüansı taşır. Kipler, cümlelerin anlam derinliğini ve ifade gücünü artırır, böylece konuşmacının veya yazarın niyetini daha doğru bir şekilde aktarmasını sağlar.
Örneğin, “The sun rises in the east” (Güneş doğudan doğar) bir gerçeği ifade ettiği için gösterme kipindedir. “Close the door!” (Kapıyı kapat!) bir emir olduğu için emir kipindedir. “I wish I were rich” (Keşke zengin olsaydım) bir dileği ifade ettiği için dilek kipindedir. “If I had studied, I would have passed the exam” (Çalışsaydım, sınavı geçerdim) ise bir varsayım veya koşulu ifade ettiği için koşul kipindedir. Fiil kiplerini doğru kullanmak, İngilizcede daha incelikli ve etkili bir iletişim kurmanın temelini oluşturur.
Çatı ve Kip İlişkisi
Fiil çatısı (voice) ve fiil kipi (mood), İngilizce dilbilgisinin temel taşlarından ikisidir ve fiilin cümle içindeki rolünü ve ifade ettiği anlamı derinden etkiler. Bu iki kavram genellikle ayrı ayrı ele alınsa da, gerçekte birbiriyle iç içe geçmiştir ve bir fiil, aynı anda hem belirli bir çatıda hem de belirli bir kipte bulunur. Bu nedenle, bir fiilin doğru bir şekilde analiz edilebilmesi ve cümlenin tam anlamının kavranabilmesi için çatı ve kip arasındaki bu dinamik ilişkinin anlaşılması büyük önem taşır.
Çatı , cümlenin öznesinin eylemi yapan mı (etken çatı) yoksa eylemden etkilenen mi (edilgen çatı) olduğunu belirler. Yani, eylemin odak noktasını ve sorumluluğunu gösterir. Örneğin, “The chef prepared the meal.” (Şef yemeği hazırladı.) cümlesinde ‘chef’ (şef) eylemi gerçekleştiren öznedir ve fiil etken çatıdadır. Buna karşılık, “The meal was prepared by the chef.” (Yemek şef tarafından hazırlandı.) cümlesinde ‘meal’ (yemek) eylemden etkilenen öznedir ve fiil edilgen çatıdadır.
Öte yandan, Kip , konuşmacının veya yazarın eyleme karşı tutumunu veya niyetini ifade eder. Bir eylemin gerçekliğini (gösterme kipi), bir emri veya tavsiyeyi (emir kipi), bir dileği veya varsayımı (dilek kipi) veya bir koşulu (koşul kipi) belirtir. Yani, kip, eylemin ne tür bir yargı bildirdiğini açıklar. Örneğin, “The sun rises in the east.” (Güneş doğudan doğar.) ifadesi bir gerçeği bildirdiği için gösterme kipindedir. ” Close the door.” (Kapıyı kapat.) bir emir olduğu için emir kipindedir. “If I were you, I would apologize.” (Senin yerinde olsaydım, özür dilerdim.) ise bir varsayım ve tavsiye içerdiği için dilek/koşul kipindedir.
Bu iki kavramın birlikte nasıl işlediğini görmek için bazı örneklere bakalım:
- “The book was read by many students.” (Kitap birçok öğrenci tarafından okundu.) Bu cümlede, fiil edilgen çatıdadır çünkü ‘book’ (kitap) okuma eyleminden etkilenen öznedir. Aynı zamanda, bu bir gerçeği bildirdiği için gösterme kipindedir .
- “Let’s read the book!” (Haydi kitabı okuyalım!) Burada fiil etken çatıdadır çünkü okuma eylemini gerçekleştiren kişi veya kişiler (implied ‘we’) eylemi doğrudan yapmaktadır. Bu ifade bir teklifi veya teşviki dile getirdiği için emir kipine (hortatory imperative olarak da bilinen bir tür) yakın bir kullanımdır.
- “It is imperative that the report be submitted by Friday.” (Raporun Cuma gününe kadar teslim edilmesi zorunludur.) Bu cümlede, fiil edilgen çatıdadır çünkü ‘report’ (rapor) teslim edilme eyleminden etkilenmektedir. Aynı zamanda, bir zorunluluğu veya gerekliliği ifade ettiği için dilek kipindedir (subjunctive mood).
Görüldüğü gibi, bir fiil tek başına bir çatı veya kipten oluşmaz; her zaman her iki özelliğe de sahiptir. Çatı, eylemi gerçekleştiren ile eylem arasındaki ilişkiyi vurgularken, kip ise bu eylemin bir gerçek mi, bir emir mi, bir dilek mi yoksa bir koşul mu olduğunu belirtir. İngilizce cümlelerin karmaşık yapılarını doğru bir şekilde çözümlemek, cümledeki vurguyu ve niyetini anlamak, aynı zamanda kendi ifadelerimizi daha net ve etkili bir şekilde oluşturmak için çatı ve kip arasındaki bu etkileşimi derinlemesine kavramak kritik bir dilbilgisel beceridir.
Çatı ve Kip ile İlgili Sık Yapılan Hatalar
İngilizce öğrenenlerin fiil çatısı (voice) ve kip (mood) konularında yaptığı hatalar oldukça yaygındır ve bu hatalar bazen cümlenin anlamını tamamen değiştirebilir ya da ifadeyi belirsizleştirebilir. Bu nedenle, bu konulara özel bir dikkat göstermek, dilbilgisini doğru ve etkili bir şekilde kullanabilmek için çok önemlidir. Başlıca hatalar, etken ve edilgen çatı arasındaki seçimde, dilek kipinin doğru kullanımında ve fiil kiplerinin genel olarak bağlama uygun uygulanmasında yoğunlaşır.
1. Edilgen Çatının Gereksiz veya Yanlış Kullanımı
Edilgen çatı, özellikle akademik yazımda veya bir eylemin failinin bilinmediği ya da önemsiz olduğu durumlarda oldukça kullanışlıdır. Ancak, bazı öğrenciler edilgen çatıyı gereğinden fazla veya yanlış bağlamda kullanma eğilimindedir. Bu durum, cümlelerin hantal, dolaylı ve bazen de anlamca belirsiz hale gelmesine neden olabilir. Örneğin, “Mistakes were made” (Hatalar yapıldı) gibi bir ifade, sorumluluğu üstlenmekten kaçınmak için kullanılsa da, dilbilgisel olarak kimin hata yaptığını belirtmediği için belirsizliğe yol açar. Daha açık ve doğrudan bir ifade için, mümkünse eylemi gerçekleştiren özneyi belirtmek her zaman daha iyidir: “I made mistakes” (Hatalar yaptım) veya “The team made mistakes” (Takım hatalar yaptı). Etken çatı, genellikle daha dinamik ve anlaşılması kolaydır. Bu nedenle, edilgen çatıyı yalnızca gerçekten gerektiğinde, yani eylemi yapanın önemsiz olduğu, bilinmediği veya vurgulanmak istenmediği durumlarda kullanmaya özen gösterin.
2. Dilek Kipinde Yapısal Hatalar
Dilek kipi (Subjunctive Mood), İngilizcede en çok hata yapılan konulardan biridir çünkü günlük konuşmada kullanımı giderek azalmış ve belirli kalıp ifadelerde daha sık görülür hale gelmiştir. Özellikle “if I were you” (senin yerinde olsaydım) ifadesinde “was” yerine “were” kullanılması gerektiği sıklıkla unutulur. Bu, geçmiş dilek veya varsayım bildiren durumlarda karşımıza çıkar. Örneğin, “If she was here” yerine doğru form “If she were here” (Keşke burada olsaydı) olmalıdır. Ayrıca, dilek kipi, bazı fiillerden sonra gelen “that” yan cümleciklerinde de kullanılır ve burada fiilin yalın hali (base form) kullanılır. Örneğin, “I suggest that he goes ” yerine “I suggest that he go ” (Gitmesini öneririm) şeklinde olmalıdır. Bu tür yapısal farklılıkları iyi kavramak, dilek kipini doğru kullanmanın anahtarıdır.
3. Emir Kiplerinin Tonlama ve Bağlam Hataları
Emir kipi (Imperative Mood), direktifler, komutlar, talimatlar veya ricalar vermek için kullanılır. Ancak, emir kipini kullanırken tonlama ve bağlam çok önemlidir. Yalnızca fiilin yalın halinin kullanılması, cümleyi doğrudan bir emir haline getirir ve bazen kaba veya buyurgan algılanabilir. Örneğin, “Give me the book!” (Kitabı bana ver!) cümlesi, doğru tonlama veya rica ifadeleri (lütfen gibi) olmadan sert tınlayabilir. Bu nedenle, emir kipini kullanırken “please” (lütfen) gibi nezaket ifadeleri eklemek veya cümleyi daha dolaylı bir rica haline getirmek (örneğin, “Could you please give me the book?” gibi) iletişimde çok önemlidir. Emir kipleri, aynı zamanda uyarılar ve yasaklar için de kullanılır (“Don’t touch it!”). Bu bağlamlarda net ve kararlı bir ifade önemlidir.
4. Kipler Arası Geçişlerde Anlam Kayması
Öğrenciler bazen farklı fiil kiplerinin anlam ve işlevlerini karıştırabilirler. Örneğin, bir gerçeği ifade etmek yerine yanlışlıkla bir dilek kipini kullanmak veya bir varsayımı bildirme kipiyle ifade etmeye çalışmak cümlenin anlamını bulanıklaştırabilir. Her kipin kendine özgü bir iletişim amacı vardır ve bu amacı anlamak, doğru kipi doğru zamanda kullanmayı sağlar. Fiil kiplerini ve çatıları doğru bağlamda kullanmak, İngilizcede hem dilbilgisel olarak doğru hem de iletişimsel olarak etkili olmanın anahtarıdır. Bu konuları bol pratik ve örnek cümlelerle pekiştirmek, yaygın hatalardan kaçınmak için en iyi yoldur.
Çatı ve Kip Konusuyla İlgili Alıştırmalar
Aşağıdaki listeden İngilizce’de Çatı ve Kip konusuyla ilgili alıştırmaları seçerek online olarak test çözmeye başlayabilirsiniz.
- Çatı ve Kip Online Quiz 1
- Çatı ve Kip Online Quiz 2
- Çatı ve Kip Online Quiz 3
- Çatı ve Kip Online Quiz 4
- Çatı ve Kip Online Quiz 5
- Çatı ve Kip Online Quiz 6
- Çatı ve Kip Online Quiz 7
- Çatı ve Kip Online Quiz 8
- Çatı ve Kip Online Quiz 9
- Çatı ve Kip Online Quiz 10
Çatı ve Kip Alt Konu Alıştırmaları
- Etken ve Edilgen Çatı (Active and Passive Voice) Alıştırmaları
- Fiil Kipleri (Verb Moods) Alıştırmaları
Çatı ve Kip ile İlgili Örnek Cümleler
- The cat chased the mouse..
Kedi fareyi kovaladı . (Etken Çatı, Gösterme Kipi) . - The mouse was chased by the cat..
Fare kedi tarafından kovalandı . (Edilgen Çatı, Gösterme Kipi) . - She sings beautifully..
O, güzel şarkı söyler . (Etken Çatı, Gösterme Kipi) . - Please, close the window..
Lütfen, pencereyi kapatın . (Etken Çatı, Emir Kipi) . - If I were a bird, I would fly..
Bir kuş olsaydım , uçardım. (Etken Çatı, Dilek/Koşul Kipi) . - I wish she were here..
Keşke o burada olsaydı . (Etken Çatı, Dilek Kipi) . - It is essential that he study hard..
Onun sıkı çalışması esastır. (Etken Çatı, Dilek Kipi) . - The report will be submitted tomorrow..
Rapor yarın sunulacak . (Edilgen Çatı, Gösterme Kipi) . - He drives his car very fast..
O arabasını çok hızlı sürer . (Etken Çatı, Gösterme Kipi) . - The car is driven very fast by him..
Araba onun tarafından çok hızlı sürülür . (Edilgen Çatı, Gösterme Kipi) . - May you have a wonderful day!!
Harika bir gününüz olsun ! (Etken Çatı, Dilek Kipi) ! - If it rains , we will stay home..
Eğer yağmur yağarsa , evde kalacağız. (Etken Çatı, Koşul Kipi) . - He said that he was tired..
O yorgun olduğunu söyledi . (Etken Çatı, Gösterme Kipi) . - Let’s go to the park..
Parka gidelim . (Etken Çatı, Emir Kipi – Teşvik Edici) . - I suggest that she take a break..
Onun bir mola vermesini öneririm . (Etken Çatı, Dilek Kipi) .